Verschenen in Vrije Geluiden no.6, 29 april 2000
Een dis vol verschrikkingen en verrukkingen
Louis de Bernières: Kapitein Corelli's mandoline. Vertaald uit het Engels door Tinke Davids.
De Arbeiderspers, ISBN 90 295 0272 X. f 29,90.
Music from the novels of Louis de Bernières. Vivaldi, Hummel, Giuliani, e.a., door Craig
Ogden, gitaar, en Alison Stephens, mandoline. Chandos 9780.
Kapitein Corelli's mandoline telt bijna 500 pagina's, en het duurt tot pagina 179 voor de
man uit de titel ten tonele verschijnt, maar die entree is er dan ook naar: 'Aan het hoofd [van de
colonne] liep kapitein Antonio Corelli van het 33ste regiment der artillerie te zweten, en
schuin op zijn rug hing de kist met zijn mandoline die hij Antonia had genoemd, omdat ze zijn
andere helft was. Hij kreeg Pelagia in het oog: 'Bella bambina op negen uur,' schreeuwde hij.
'O-g-e-n links.'
Zo, in niet veel meer dan vijftig woorden, portretteert schrijver Louis de Bernières niet
alleen kapitein Corelli en diens passie voor muziek, maar wijst bovendien vooruit naar de liefde
tussen hem en het meisje Pelagia, het hoofdgegeven van de roman. Het is typerend voor zijn
vertelkunst. Uitstel leidt bij De Bernières nooit tot afstel. Integendeel, hij laat de lezer
op een meeslepende manier in het ongewisse, om hem dan onverhoeds te overvallen of te verrassen. Zo
duurt het ook meer dan honderd pagina's voor hij laat doorschemeren dat Dr. Iannis, Pelagia's vader,
zijn medische kennis voornamelijk heeft opgedaan uit The Complete And Concise Home Doctor.
De Bernières is een Engelsman, zijn naam ten spijt, maar door zijn proza stroomt
onmiskenbaar Latijns bloed. Het is in toon en sfeer verwant aan het werk van Gabriel Garcia Marquez,
maar het arsenaal aan stijlmiddelen en ideeën reikt van Homerus tot Hergé. De
Bernières heeft de gave om groteske of onwaarschijnlijke gebeurtenissen zo uit te beelden
dat je er onvoorwaardelijk in gelooft. Al op de eerste bladzijde wordt Dr. Iannis bij de oude
Stamatis geroepen, die zijn leven lang aan één oor doof is geweest, en ontdekt dan in
diens oor een 'vreemd lichaam' – een erwt die de man er blijkbaar als kind in gestopt heeft.
Een boek dat zo begint heeft je meteen bij de kladden.
Toch is Kapitein Corelli's mandoline niet zozeer een grappig als wel een enorm rijk boek.
Het verhaal speelt zich grotendeels af op het Griekse eiland Kefallinia, dat in de oorlogsjaren
achtereenvolgens door de Italianen en de Nazi's bezet wordt. Het relaas van de bedreven wreedheden
en slachtpartijen is niet minder overtuigend dan dat van de erwt in het oor. Dat maakt het boek tot
een feestdis vol verschrikkingen en verrukkingen.
Een van die verrukkingen is de macht van de muziek, een klein maar niet onbeduidend rood lijntje
in de veelheid van door elkaar lopende thema's. Prachtig is het hoofdstuk 'Zoals een mandoline op
een vrouw lijkt' waarin Antonio in lyrische bewoordingen zijn beminde Pelagia vergelijkt met
Antonia, zijn geliefde mandoline: 'Wanneer Pelagia fronst [...] lijkt dat op een
septiemakkoord in mi-klein, met een verlaagde kwint; als je het hard aanslaat is het martiaal en
toornig, een akkoord voor guerrilla's en partizanen, maar als je het zacht streelt, dan is het een
akkoord van eindeloze, verlangende melancholie.'
Het zijn passages als deze die gitarist Craig Ogden en mandoliniste Alison Stephens op het idee
brachten een cd samen te stellen aan de hand van Kapitein Corelli's mandoline en De
Bernières' overige drie romans. Het project kon uiteraard rekenen op de instemming van de
inmiddels 45-jarige schrijver, die zichzelf in zijn voorwoord omschrijft als 'een enthousiaste,
maar gebrekkig opgeleide en verre van foutloos spelende muzikant'.
Het is een bonte verzameling, die reikt van Vivaldi's Concert in C, gearrangeerd voor
mandoline en gitaar, tot nooit eerder op de plaat verschenen gitaarstukjes van obscure componisten
als Angy Palumbo en Raffaele Calace. Hoewel Ogden en Stephens uitmuntend en bevlogen spel laten
horen is de collectie op zichzelf ietwat onsamenhangend. De meerwaarde ontstaat pas in combinatie
met de boeken, maar dan zijn het ook klinkende illustraties zonder weerga. Dat geldt in ieder geval
voor Kapitein Corelli's mandoline, want De Bernières' in Latijns-Amerika gesitueerde
Trilogie heb ik nog niet uit.
© Frits van der Waa 2007
