Verschenen in Vrije Geluiden no.24, 6 januari 2001
MP3, wat is dat?
A New Stage is de titel waaronder programmamaker Marc Wielaert vijf uitzendingen presenteert met muziek die alleen op internet te vinden is. Over MP3, wat je ervoor nodig hebt, en wat je ermee kunt doen.
Bij een gesprek over internet is de computer automatisch de derde gesprekspartner. Die kun je immers ook vragen stellen. 'Wat MP3 betekent?' zegt programmamaker Marc Wielaert. 'In elk geval niet Music Player, maar ik weet het niet precies meer. Kom, dat zoeken we gewoon op.'
MP3, een toverwoord van de laatste tijd, is in werkelijkheid helemaal niet zo nieuw. Deze techniek, een methode om digitale geluidsbestanden te comprimeren tot ongeveer een twaalfde van hun oorspronkelijke omvang, stamt al uit 1987. Ze werd ontwikkeld onder auspiciën van de Motion Picture Experts Group, vandaar de officiële naam, MPEG-1 Audio Layer-3. Voor media als de dvd, waar heel veel informatie op één drager moet passen, zijn dergelijke technieken van groot belang.
De hoge vlucht van MP3 kwam echter pas met de komst van internet en steeds snellere computers. Er zijn veel factoren die de snelheid van het verzenden beïnvloeden, maar gemiddeld neemt het versturen van een MP3-bestand evenveel tijd in beslag als dew muziek zelf. Dat scheelt. Weliswaar is de geluidskwaliteit wat minder dan die va het origineel, maar dat verschil is met het blote oor nauwelijks waarneembaar.
Wielaert heeft zich de afgelopen jaar uitgebreid verdiept in de rijstebrijberg aan muziek die er op het Net te vinden is. 'Ik heb me bewust toegelegd op componisten, niet op musici,' zegt hij. 'Ik was niet geïnteresseerd in iemand die heel mooi Schubert speelt. De beste uitvoeringen zijn allang op cd verkrijgbaar.' Aanvankelijk zocht hij het vooral in de hoek van de elektronische muziek, omdat het aanbod daar zowel muzikaal als opnametechnisch van een bruikbaar niveau was. Zijn vondsten bundelde hij in een aantal afleveringen van Supplement onder de titel A New Stage, een motto dat zowel verwijst naar het nieuwe podium dat internet is als wel naar het nieuwe stadium dat daarmee is aangebroken. Inmiddels heeft hij ook een reeks over instrumentale internet-muziek samengesteld, die in de week van 15 januari wordt uitgezonden in NPS Thema.
'De eerste keer dat ik mijn neus erin stak was ik helemaal lyrisch,' vertelt Wielaert. 'Ik had een goudmijn gevonden, voor mijn gevoel. Het verbaast me dan ook dat voorzover ik weet geen enkel radiostation ter wereld zich zo structureel bezighoudt met muziek van internet. Ik heb natuurlijk al die componisten netjes om toestemming gevraagd of ik hun muziek mocht uitzenden, en er was er niet één bij die zei: "Dat is oké, want dat gebeurt daar-en-daar ook al." Integendeel, ze stonden allemaal perplex.'
Er is de laatste tijd veel te doen geweest rond MP3. Het probleem is – net als met de beschrijfbare cd – dat het kopiëren van andermans muziek opeens zo makkelijk is geworden, en dan komt het auteursrecht om de hoek kijken. Een site als Napster, die muziekliefhebbers de gelegenheid biedt om naar hartelust muziek bij elkaar op te halen, is de platenindustrie een doorn in het oog.
'Natuurlijk is dat voor hen een regelrechte ramp,' vindt ook Wielaert. 'Anderzijds zou de platenindustrie ook haar voordeel kunnen doen met wat er aan talentvolle musici en componisten te vinden is. Neem Lansing MacLoskey, van wie ik verschillende stukken laat horen. Met zo iemand zou een platenmaatschappij eens moeten gaan praten. Het is echt heel bijzonder werk, en je vindt het nergens anders.'
Bij zijn zoektocht heeft Wielaert zich beperkt tot de site MP3.com, vermoedelijk de eerste en zeker de grootste verzamelplaats van muziek op het web. 'Degene die dat bedacht heeft is een heel slimme jongen,' zegt Wielaert. 'Hij heeft gewoon die domeinnaam geclaimd en gezegd: "Hier heb ik een site, en daar mag iedereen zijn muziek op presenteren. Stuur maar op. Als andere mensen het ook leuk vinden kunnen ze het downloaden. En als ze het echt heel leuk vinden produceren wij een cd, en dan delen we de winst." Zo'n cd-tje kost zes dollar of zoiets.' Hij klikt een nieuw scherm open. 'Echt rijk worden die mensen er niet van. Deze componist heeft er tot nu toe $ 34.10 aan overgehouden. Maar er zijn ook bij die echt duizenden dollars hebben verdiend.'
MP3.com is in drie jaar tijd uitgegroeid tot een database met een half miljoen bestanden. Intussen zijn er nog tientallen vergelijkbare sites bijgekomen. En vanzelfsprekend bestaan er ook tijdschriften als MP3 en What MP3, beiden vervaardigd in Londen, die de consument wegwijs maken in de wildgroei aan sites en MP3-audio-apparatuur.
Dat Wielaert uitsluitend uit MP3.com heeft geput heeft een aantal praktische redenen: 'In de eerste plaats is het de grootste en bekendste MP3-site, dus je mag aannemen dat iedereen die zichzelf een beetje serieus neemt in elk geval daar zijn werk zal willen laten horen. Bovendien kan ik de muzikanten snel bereiken, en daarbij kan ik bij MP3.com een eigen station aanmaken, waar ik de muziek die ik voor de radio heb gekozen kan blijven presenteren – zolang de componist het niet bij MP3.com weghaalt.' Daarnaast heeft Wielaert ook een eigen site opgezet (www.anewstage.com), waar eveneens alle uitzendingen op te vinden zijn.
Vanzelfsprekend is het gebied van de hedendaagse gecomponeerde muziek maar een klein compartimentje in een enorm reservoir aan pop, rock, folk en wereldmuziek. Maar dat hindert niet, er is genoeg te vinden. Goochelend met de muis roept Wielaert de meest uiteenlopende composities op: orkestwerk, kamermuziek met bizarre bezettingen, of wonderlijke ambient-muziek, met stemmen en exotisch getokkel. 'Prachtig!' roept hij. 'Dat vind je niet op een cd. Dit zijn echte geluidskunstenaars, mensen die hun ideeën in klank beeldhouwen.'
Om dergelijke juweeltjes uit de grote hoop te ziften heeft een programmamaker 'veel geduld en Fingerspitzengefühl' nodig: 'De hoeveelheid rotzooi waar je je doorheen moet werken is niet kinderachtig,' zegt Wielaert. 'Soms waren de stukken wel goed, maar de opname te erbarmelijk om te gebruiken. Mijn leidraad was de programmering van Supplement en NPS Thema. Bij NPS Thema ligt de nadruk op eigentijdse, maar toegankelijke muziek. Ik heb ook wel dingen gevonden die ik zelf fantastisch vond – maar niet geschikt voor dit programma. En bij het samenstellen van deze instrumentale serie heb ik me bovendien laten leiden door de componisten die mij aanspraken.' Hij klikt weer een nieuw lijstje op het scherm. 'Wie zijn muziek aanbiedt bij MP3.com kan ook aangeven wat hij zelf bijzondere muziek vindt. Zo kwam ik van de ene goede componist vanzelf op de volgende.'
Opvallend is dat de instrumentale gecomponeerde muziek op MP3.com vrijwel uitsluitend van Amerikaanse bodem afkomstig is. 'Dat is inderdaad raar,' geeft Wielaert toe. 'Die elektronische muziek heb ik werkelijk overal vandaan kunnen halen, tot uit Irak, Indonesië en Brazilië toe. Maar ik heb nog geen bijzondere instrumentale muziek gevonden uit bijvoorbeeld Nederland of Frankrijk. Maar dat komt vast wel. Het groeit nog steeds. Anderhalf jaar terug had ik deze serie niet kunnen maken. Ik weet zeker dat er over een paar maanden weer veel componisten zijn bijgekomen. Dan stort ik me weer een week lang op internet, en dan maken we weer een nieuwe serie.'
Over de vraag of internet op den duur een concurrent voor de radio wordt maakt Wielaert zich totaal geen zorgen: 'Er zijn duizenden stations op internet, maar de meeste draaien alleen maar plaatjes. Voor mij is dat geen radio. Radio is informatie overdragen, en bijzondere dingen laten horen. Wel zullen we waarschijnlijk steeds meer van onze programma's op internet aanbieden, omdat het een internationaal podium is. Speciaal voor nieuwe muziek is dat ongelooflijk belangrijk.'
NPS Thema. Maandag 15 t/m donderdag 18 januari. Radio 4, 15.15 uur
Wat er nodig is om MP3-bestanden te kunnen beluisteren
- een niet al te overjarige computer met een geluidskaart en speakers
- een snelle internetverbinding, bijvoorbeeld een kabel- of ASDL-aansluiting. ISDN is bruikbaar; een gewone telefoonverbinding is zeker te langzaam
- een programma dat MP3-bestanden omzet in klinkend geluid, bijvoorbeeld WinAmp, dat in enkele minuten gratis gedownload kan worden op www.winamp.com
© Frits van der Waa 2007
