Home
Vertalingen
Stukken
Strips
Genealogie
CV
Links
Zoek

de Volkskrant van 29 oktober 1984, Kunst, recensie

BANK SCHEPT DOORZICHTIG STUK OP BASIS TEKSTEN AUBREY

Geen noot te veel in Minutes of lives

Het Nederlands Kamerorkest. Programma: Celloconcert van Ton de Kruyf en werken van Roussel, Lekeu en Haydn. Dirigent: Antoni Ros-Marbà. Solist: Herre-Jan Stegenga. Plaats: Concertgebouw, Amsterdam. Herhaling: Den Haag, 29 oktober.
Het Nederlands Klarinetkwartet m.m.v. Djoke Winkler Prins. Programma: Minutes of lives van Jacques Bank. Plaats: De IJsbreker. Amsterdam. Herhaling: Bergen, 21 december.

Virtuositeit is sinds de dagen van Liszt en Paganini een beladen begrip. Puur technisch vertoon kan maar al te makkelijk de muzikale inhoud van een compositie overwoekeren. In zijn nieuwste stuk, het celloconcert Canti en Capricci, lijkt Ton de Kruyf gezocht te hebben naar de gulden middenweg. Die heeft hij gevonden; maar onderweg is hij blijkbaar vergeten waar hij naar toe moest. Canti en Capricci is blijven steken in een overmaat van noten: het stuk is domweg te vol en wordt daardoor – ondanks de bescheiden lengte van ruim een kwartier – onmededeelzaam.

Het gebrek aan raffinement van dit cello-concert was niet aan de musici te wijten: dat bewezen het Nederlands Kamerorkest en dirigent Ros-Marbà afdoende in de overige onderdelen van het programma, met name in het ingehouden Adagio voor strijkorkest van Guillaume Lekeu.

De Kruyfs concert is opgebouwd uit drie aaneensluitende delen. Daarvan is de korte Introduzione nog transparant en aantrekkelijk, maar in de twee volgende delen, een Adagio en een Allegro, wordt de klank steeds dichter en diffuser. Ondanks een paar boeiende overgangen blijft de muziek hangen in voortdurend passagewerk met een opvallend gebrek aan dynamische verfijning. Verspilde virtuositeit van Herre-Jan Stegenga, die in zijn eentje moest opboksen tegen een eveneens over-actief Nederlands Kamerorkest.

Een prettiger dosering van virtuositeit en muzikale expressie was te beluisteren in Minutes of lives, een nieuw stuk van Jacques Bank, geschreven voor het Nederlands Klarinetkwartet en sopraan Djoke Winkler Prins. Het stuk is al eerder uitgevoerd in het Rotterdamse Boymans-museum, maar beleefde zondag zijn officiële wereldpremière in de IJsbreker. Het was ook gepland voor een van de inmiddels afgelaste Promenosconcerten, maar zal in de loop van dit seizoen alsnog door de NOS worden uitgezonden.

De teksten van Minutes of lives zijn afkomstig uit het gelijknamige werk van de 17de-eeuwse Engelse schrijver John Aubrey, een gigantische chaos van feiten, anecdotes en wetenswaardigheden. Bank heeft twaalf van die fragmenten ondergebracht in een overzichtelijke afwisseling van liederen en begeleide declamaties. Ondanks het merkwaardige en weinig poëtische karakter van deze teksten is het hem gelukt een spannend stuk muziek te schrijven: consequent, dramatisch en doorzichtig.

De voordracht van Djoke Win kier Prins toont expressiviteit zonder effectbejag, en een volkomen beheersing van lastige vocale technieken. Haar timbre, wat staalachtig, maar toch vol, mengt voortreffelijk met de klank van het Nederlands Klarinetkwartet, dat een grote ritmische en melodische soepelheid aan de dag legt.

Het idioom waarvan Bank zich bedient is niet revolutionair en lijkt aanvankelijk vooral harmonisch wat beperkt. Maar de muzikale lay-out is voortreffelijk: het materiaal wordt steeds wisselend belicht en geleidelijk aan uitgediept, met een effectieve climax als slot. Minutes of lives bevat geen noot te veel, ondanks een lengte van bijna drie kwartier.


© Frits van der Waa 2006