Home
Vertalingen
Stukken
Strips
Genealogie
CV
Links
Zoek

de Volkskrant van 16 maart 1985, Kunst, recensie

VERANDERING VAN HERHALING FASCINEERT IN SEXTET

Reich tast grenzen harmonie af

Steve Reich-concert. Programma: Clapping musie. Piano phase, Drumming part I, Octet, Music for mallet instruments, voices and organ. Sextet: Uitvoerenden: Steve Reich & Musicians, Slagwerkgroep Den Haag. Plaats: Muziekcentrum Vredenburg, Utrecht. Herhaling (gedeeltelijk): Amsterdam. 16 maart; Rotterdam, 17 maart.

Voor het eerst in zijn loopbaan kon de 48-jarige componist Steve Reich niet met zijn ensemble optreden: doktersadvies kluisterde hem aan zijn hotelkamer. Het ensemble Steve Reich & Musicians blijkt het echter voor één keertje uitstekend zonder zijn eerste lid te kunnen stellen. De musici werken al zo lang en intensief samen aan dit repertoire dat het dichten van het gat geen probleem opleverde.

De klapper van het concert was de Nederlandse première van het Sextet, dat Reich vorig jaar schreef voor het Franse slagwerkensemble Nexus. De herinnering aan zijn Tehillim (1981) gaf aanleiding tot hooggespannen verwachtingen, die met de onlangs op plaat verschenen Variations for winds, strings & keyboards enigszins teleurgesteld werden. Geen wonder, want dat is een ouder stuk, nog uit 1979. Maar het kersverse Sextet werpt opnieuw een verrassend licht op Reichs ontwikkeling als componist.

Reich staat bekend als een grondlegger van de minimal music (zelf verkiest hij de term gradual music). Die benaming is nog terecht voor zijn vroege werk uit de jaren '60, waarin het muzikaal proces tot stand komt door extreem beperkt materiaal voortdurend met kleine verschuivingen te herhalen. Maar in de loop van twintig jaar is Reichs muziek steeds complexer geworden, waarbij zijn procesmatige benadering toch steeds een logisch verloop waarborgt.

In het Sextet speelt herhaling nog altijd een belangrijke rol, maar de aandacht wordt nu vooral getrokken door de veranderingen daarvan. Door voortdurende aan- en afvloeiende bewegingen en door schoksgewijze overgangen is de trance-verwekkende, rituele esthetiek uit vroegere werken zo goed als verdwenen. Nieuw zijn ook de gecompliceerde, ruige samenklanken die een duidelijke, zij het onorthodoxe harmonische spanning teweeg brengen: akkoorden die nu eens ontleend lijken aan de jazz, dan weer doen denken aan de muziek van een Louis Andriessen (dat geldt vooral voor de bijtende piano-akkoorden). Waar Tehillim in melodisch opzicht de grenzen aftast van wat nog "minimaal" is, doet het Sextet dat met de harmonie. Een rijk, fascinerend stuk vol tegenstellingen, dat een intellectueel spel speelt met muzikale patronen.

Hoewel het Sextet door zes mensen uitgevoerd wordt is het instrumentarium veel uitgebreider. Naast de uit eerder werk bekende marimba's en vibrafoons worden twee grote trommen, twee piano's en twee synthesizers ten tonele gevoerd. Opmerkelijk is de pragmatische manier, wars van effectbejag, waarop Reich dit laatste instrument inzet. Ook het aanstrijken van de vibrafoonstaven – een stunt die de laatste tijd veel opgang doet – is hier in de eerste plaats een muzikale keus.

Smetteloos

Dat de uitvoering van het Sextet smetteloos en geconcentreerd verliep sprak eigenlijk vanzelf. Daarentegen klonk Drumming part I iets minder volmaakt dan bij vorige gelegenheden, terwijl het voor twee marimba's bewerkte Piano phase bedorven werd door oorbeukende resonanties. De grote zaal van het muziekcentrum is zo gevoelig voor groot geluid, dat versterkte muziek er eigenlijk niet gespeeld kan worden.

Dat was ongetwijfeld ook de reden dat er in het Octet en in Music for mallet instruments, voices and organ, uitgevoerd door de Slagwerkgroep Amsterdam en hulptroepen, een aantal flink valse noten klonk: de musici konden zichzelf niet horen. Toch was met name het tweede stuk heel spannend door de kleine afwijkingen ten opzichte van Reichs eigen versie: grotere dynamische verschillen en een monter tempo.

Inmiddels is Reichs' ensemble verder Europa ingetrokken, met achterlating van hun aanvoerder. De Slagwerkgroep Den Haag herhaalt dit weekeinde het grootste deel van het programma in Amsterdam en Rotterdam. Het Sextet is daar helaas niet bij. Het wordt dus wachten op een plaatopname.


© Frits van der Waa 2006