Home
Vertalingen
Stukken
Strips
Genealogie
CV
Links
Zoek

de Volkskrant van 10 maart 1986, Kunst, recensie

OPERA TSJAIKOFSKY BIJ FORUM

Een knapperige korst zonder veel inhoud

Opera Forum: Jevgeni Onegin, opera van Tsjaikofsky. Solisten: Thea van der Putten, Ernst-Daniël Smid, Hein Meens e.a. Muzikale leiding: Alun Francis. Regie: Jan Bouws. Choreografie: Angela Hardcastle. Kostuums: Nicolaas Wijnberg. Belichting: Henk van der Geest. In: Twentse Schouwburg, Enschede. Herhalingen: t/m 27 mei in diverse steden.

Dat zat er dik in. Vertaal een Russische opera in het Nederlands, laat een Italiaanse loeibas meezingen en je krijgt iets dat nog het meest lijkt op IJslands.

De bijdrage van de ongelukkige Graziano Del Vivo duurt maar een paar minuten, dus daar ligt het niet aan dat de nieuwe Forum-enscenering van Tsjaikofsky's Jevgeni Onegin een onbevredigende voorstelling is geworden. De Nederlandse tekst heeft er zelfs niets mee te maken: die loopt goed en wordt verder redelijk verstaanbaar gezongen, namelijk door Nederlandse zangers.

Het bokken schieten vindt ergens anders plaats. Om te beginnen in de orkestbak, onder supervisie van dirigent Alun Francis, die met ingang van dit seizoen samen met zijn Nederlandse collega Jan Stulen optreedt als artistiek adviseur van Forum. Dat adviseren doet hij misschien wel aardig, maar laat die man alsjeblieft van Tsjaikofsky afblijven.

Tsjaikofsky bewerkte Poesjkins verhalend gedicht Jevgeni Onegin in 1879 tot een opera. Zelf sprak hij liever van "lyrische scènes". Onegins zinloze duel met zijn vroegere vriend Lenski, zijn afwijzing van Tatjana's liefde, en de plotselinge, maar vergeefse passie die hij jaren later voor haar opvat hulde hij in stralende muziek.

Maar onder de handen van Alun Francis krijgen al die golvende emoties de bezieling van een Casio-horloge, dood, mechanisch, en zonder enige nuance. Met uitzondering van een knoeiende hoornist, door Tsjaikofsky (helaas) met menige solo bedacht, laat het orkest zich volgzaam door de partituur drijven. Alleen in rechtlijnige onderdelen, zoals de balletmuziek, kan de kille Francis weinig kwaad aanrichten.

Dat deze voorstelling zich nog met andere gevoelens dan oplopende ontzetting laat beluisteren is te danken aan de solisten, en met name aan Thea van der Putten, die helder en hartstochtelijk de rol van Tatjana vertolkt. Ernst-Daniël Smid, met zijn niet zeer krachtige, maar warme stem, zingt een adequate Onegin. De stemomvang van Hein Meens is daarentegen niet helemaal toereikend voor de partij van Lenski.

De Nederlandse versie heeft als aardige bijkomstigheid dat zangers met een slechte dictie snel door de mand vallen. Naast Thea van der Putten, woord voor woord verstaanbaar, gaat Ans van Dam als de voedster Filipjevna ten onder in volle, maar hulpeloze keelklanken.

Met zijn grote nadruk op innerlijke ontwikkelingen is Jevgeni Onegin geen opera die zichzelf regisseert. Regisseur Jan Bouws heeft zich blijkbaar geconcentreerd op de sjeuiïge massascènes, die goed geölied verlopen; de onvermijdelijke statische momenten heeft hij maar een beetje op hun beloop gelaten. Smid en Meens, die het als acteurs moeilijk zonder een sturende hand kunnen stellen, worden daardoor soms abrupt teruggebracht tot sullige mannetjes. Bouws' kleine en grote onhandigheden leiden tot komische taferelen. Zo laat hij de doorwaakte nacht waarin Tatjana haar liefdesverklaring aan Onegin schrijft, eindigen met een dramatische collaps. Het ziet er minstens uit alsof ze uit bed gevallen is. Wat zingt Filipjevna? "Kijk eens aan, zo vroeg al uit bed. Je bent een lief ochtend-vogeltje!"

Fleurige decors en kostuums, welluidende moerstaal-vocalen, een vertierend dansje hier en daar: deze Onegin-kroket heeft wel een knapperig korstje, maar je kunt je beter niet afvragen of er echt vlees in zit.


© Frits van der Waa 2006