de Volkskrant van 20 maart 1989, Kunst, recensie
VARA-matinee met opera 'Armida' van Joseph Haydn
Pendel tussen aria en recitatief
VARA-Matinee: Armida, opera van Joseph Haydn, door het Radio Kamer Orkest en solisten o.l.v. Arnold
Østman. Concertgebouw, Amsterdam. Radio 4: vanavond, 18.30 uur.
Haydn geen opera's geschreven? Niks hoor.
Toegegeven, hij wijdde zich, als hofcomponist van de Esterházy's, vaker aan een burletta
per musica of aan een marionetten-opera dan aan het grote werk, en er zijn nogal wat partituren
verloren gegaan, maar niettemin was zijn produktie aanzienlijk: de annalen vermelden minstens twee
dozijn muziektheaterstukken.
Veelbetekend is het wel dat Haydn, toen hij eenmaal artistiek gesproken een vrij man was, het genre
vrijwel niet meer heeft beoefend.
Haydns laatste opera voor Esterházy, Armida, gecomponeerd in 1783, is vanavond te horen
op Radio 4. De VARA organiseerde en registreerde de concertante uitvoering, die het dramma eroico
eergisteren onder Arnold Østman in het Concertgebouw beleefde.
De Zweed Østman is een specialist op het gebied van historisch verantwoorde uitvoeringspraktijk,
in het bijzonder van barok- en klassieke opera's. Die deskundigheid was zowel af te horen aan zijn
zwierige behandeling van het tempo als aan de lichte, open klanken en de vloeiende lijnen die hij het
Radio Kamer Orkest ontlokte. Het enige smetje was dat er hier en daar een ongelijke inzet viel.
Bij de vocalistengroep moet Østman wat minder affiniteit met het "authentieke" klankideaal
aangetroffen hebben. De twee hoofdrolspelers, sopraan Karen Huffstodt (Armida) en tenor Bruce Ford
(Rinaldo), beiden afkomstig uit Amerika, lieten aanvankelijk enigszins gespannen, Verdi-achtige geluiden
horen. Maar die ongunstige eerste indruk wist Huffstodt gedeeltelijk en Ford bijna geheel weg te vagen
naarmate de uitvoering vorderde. Huffstodt, een zangeres wier stem eerder opvalt door volume en
permanent wave dan door klankschoonheid, was overigens op korte termijn ingesprongen voor Gianna
Rolandi.
Bij de vier rollen van het tweede plan viel vooral Sunny Joy Langton op als Zelmira. Langton, een
lyrische sopraan, ook al uit de States, doet haar twee voornamen alle eer aan. Ook de jonge Nederlandse
tenor Kor-Jan Dusseljee en de Oostenrijkse bas Anton Scharinger leverden stijlvolle bijdragen.
Haydns opera was de derde en laatste in het Armida-cyclusje van de VARA-matinee. Eerder dit
seizoen gingen de Armida's van Rossini en Gluck, nog nooit eerder uitgevoerd in Nederland. Maar
het zijn bij lange na niet de enige opera's die gebaseerd zijn op Torquato Tasso's gedicht
Gerusalemme Liberata.
Of het nu door de opzet van het libretto komt, of doordat Haydn niet zo'n volbloed opera-componist
was als Mozart, maar in de eerste twee van de drie bedrijven komt het drama niet echt tot leven, hoeveel
uitstekende muziek ze ook bevatten. Het eerste bedrijf pendelt op tamelijk orthodoxe wijze tussen
recitatief en aria, het tweede komt al wat los uit dat stramien, maar pas in het derde, dat zich
afspeelt rondom een taverboom in een griezelbos, treden de aria's en het "gewone" recitativo secco
wat terug ten gunste van geraffineerd uitgecomponeerde recitatieven met orkestbegeleiding.
En daarin komt ook Haydns inventiviteit het best tot uiting. Het zijn de onverwachte afslagen en de
verrassende doorkijkjes, de puntige stilte hier, de symfonische voetzoekers daar, die de dramatische
lay-out onvoorspelbaar en daarmee boeiend maken.
© Frits van der Waa 2006
