de Volkskrant van 19 juli 1993, Kunst, recensie
Breuker Kollektief geen bedreiging voor Nieuwe Muziek
Festival Nieuwe Muziek Zeeland: Carte Blanche voor Willem Breuker, m.m.v. De Zaagzusjes, Toby Rix
en Han de Vries. Kloveniersdoelen, Middelburg.
Het gerucht dat alle spelers van het Willem Breuker Kollektief
waren uitgerust met een scheidsrechtersfluitje bleef zaterdagmiddag
onbevestigd. Wel was de middenstip bezet door een elektrisch orgel
en een drumstel, zodat er uitsluitend langs de flanken gespeeld kon
worden. Niet voor niets droeg de muzikale voetbalwedstrijd tussen de
elftallen van Nieuwe Muziek en het Willem Breuker Kollektief, de titel
Langs de lijn.
Nadat de Zeelandse commissaris der koningin, de heer W. T. van
Gelder, de aftrap verricht had, bleek alras dat de conditie van het
WBK te wensen overliet, ondanks het gebruik van stimulerende middelen als
Glen Talloch en Marlboro.
Begeleid door gemeen jengelende versies van repertoire als Koning
Voetbal en de Klok van Arnemuiden handhaafde Nieuwe Muziek de druk op
het doel van het WBK. Dank zij struikelpartijen over elektriciteitskabels
en het defensieve spel van WBK-captain Breuker, op wiens machtige tors
menige bal afstiet, bleef de schade beperkt. Doelman Bernard Hunnekink
verrichtte vele heroïsche reddingen, maar moest zich in de zevende
minuut van het tweede speelkwartier het leder laten ontgaan. Stef
Oosterloo, welwillend door WVC aan NM afgestaan als gastspeler, bracht
vanuit een warrige mêlée de stand op 1-0, waarop de muzikanten
ogenblikkeIijk Chopins Treurmars inzetten – een blijk van partijdigheid.
Deze nederlaag bewijst eens te meer dat Breuker onoverwinnelijk is.
Breuker, componist, rietblazer, en al sinds bijna twintig jaar circusdirecteur
van zijn eigen Kollektief, is bij uitstek de homo ludens, voor wie het
altijd om het spel gaat en nooit om de knikkers. De openluchtconcerten waarmee hij
en zijn trawanten
het Festival Nieuwe Muziek Zeeland een daverende, twee dagen durende
finale bezorgden belichaamden een voortdurende triomf van discipline –
en van op de spits gedreven meligheid.
Breuker kakelt als een kip op de es-klarinet, en de trompettisten
'vinden' een ei op de grond. Een stokbrood fungeert als lijdend voorwerp
in een karate-demonstratie. 'Ik begin en jullie vallen dood, gewoon in,'
commandeert Toby Rix, de kwieke toeter- en harmonica-virtuoos. Maar in
de kindervoorstelling waarmee Breukers Carte blanche opent ontbreken de stuwende
stamp- en spetter-arrangementen en de dwarse bassen niet. En omgekeerd is er
geen grotemensen-concert dat niet doorspekt is met geintjes en onverwachte
ontsporingen – theatraal, maar ook muzikaal. Breuker is een alleseter. De
sound van zijn big band is gekruid met Indiase en Latijns-Amerikaanse
geluiden, schuwt de smartlap niet, en wanneer plotseling een razend arrangement
opduikt van Moessorgsky's Schilderijententoonstelling, ontpopt zich dat ook
nog eens tot ondergrond voor de solo's waar de leden van het Kollektief beurtelings
in losbarsten.
De schok van het nieuwe bleef uit – Breukers Carte blanche had veel
van een zakformaat-versie van zijn jaarlijks uitgedeelde Klap op de vuurpijl –
maar bijna steeds was er de schok van het moment, van het soort dat een zingende trompettist en een
zingende zaag tijdens het borreluur teweegbrengen tot en met het
snijbrander-achtige spervuur waarmee Breukers blazers scheuren in het
avondlijk wolkendek leken te willen blazen.
Het Festival Nieuwe Muziek Zeeland kan met voldoening terugblikken op
deze jaargang, die het afgelopen Holland Festival voorzag van een
interessante tegenstem. Amsterdam had de Poolse simplist Gorecki, Amerikaanse
muziek, en Antigone. Middelburg had de Engelse simplist Nyman, Russische en
Indonesische muziek, Orfeo in verschillende gedaanten. En Breuker natuurlijk,
wiens carte blanche (als alles goed gaat) volgend jaar wordt doorgegeven aan
de Italiaanse componist Franco Donatoni.
© Frits van der Waa 2006
