Home
Vertalingen
Stukken
Strips
Genealogie
CV
Links
Zoek

de Volkskrant van 14-10-1995, Pagina 11, Kunst, recensie

Hollevatenmuziek bij het gedateerde filmepos Napoleon

Napoleon van Abel Gance, met muziek van Carmine Coppola, door het Noord Nederlands Orkest olv M. Zearott. De Harmonie, Leeuwarden. Herhaling: Den Bosch, Utrecht, Den Haag, Amsterdam (14-17 okt).

En dan te bedenken dat het zes delen hadden moeten worden. Als de Franse cineast Abel Gance (1889-1981) zijn verfilming van het leven van Napoleon kunnen voltooien had dat een cinematisch avontuur van meer dan een etmaal opgeleverd. Wagners Ring-opera zou er naast verschrompeld zijn.

Helaas, Gance is niet verder gekomen dan Napoleons 26-ste levensjaar. De eerste episode van 'het grootste filmepos aller tijden' beleefde zijn eerste vertoning in 1927, met groot succes. Een paar jaar later was de film, ondanks Gance's baanbrekende vernieuwingen, hopeloos ouderwets — verdrongen door de geluidsfilm.

Ook alweer heel lang geleden, zo aan het einde van de jaren zeventig, diepte de Amerikaan Kevin Brownlow de film op uit de archieven en maakte (in samenwerking met de inmiddels hoogbejaarde Gance) een reconstructie van Napoleon. Die versie, met muziek van Carmine Coppola (de vader van de regisseur) is indertijd te zien en te horen geweest bij het Brabants Orkest.

Het Noord Nederlands Orkest herhaalt nu deze onderneming. Je zou je kunnen afvragen waarom. Want wat het orkest vanuit de bak bijdraagt zou - met alle verschuldigde respect voor betoond vakmanschap en uithoudingsvermogen - net zo goed uit luidsprekers kunnen komen als het prachtige geknetter van dat bioscooporgel.

Natuurlijk had Napoleon ook met een gewone geluidstrack in een bioscoop gedraaid kunnen worden. Maar reken maar dat er dankzij de live orkestbegeleiding talloos veel meer mensen naar komen kijken. En dat verdient Napoleon. Want het is een meesterwerk.

Goed dan, een gedateerd meesterwerk. Want al die types met punkschmink op hun onderste oogleden lijken inderdaad eerder weggelopen uit Bulletje en Bonestaak dan uit de wereldgeschiedenis. De melodramatische acteerstijl is dikwijls lachwekkend, en de chauvinistische lading op het irritante af. En is aan die versnelde Chaplin-dribbel niets te verhelpen met de hedendaagse wondercomputers?

En ondanks dat alles levert deze Napoleon een verpletterende ervaring op. Dat komt hoofdzakelijk door de filmische taal waarvan Gance zich bedient en die leidt tot een ware symfonie van beelden, compleet met luchtige scherzo-fragmenten, ernstige adagio's en een hemelbestormende finale. Alleen al het gebruik van kleur is heel suggestief: de film is weliswaar zwart-wit, maar telkens in andere tinten 'gesausd'. De beelden zijn prachtig van compositie en schitterend van belichting. Maar revolutionair zijn bovenal de cameravoering en de montage. Het tempo van de beeldwisselingen is hoog, en doet dikwijls nauwelijks onder voor dat van een hedendaagse videoclip. Bovendien laat Gance allerlei shots dooreen vloeien (wat destijds nog heel ingewikkeld was). Met deze technieken weet hij het anecdotische te verheffen tot het symbolische, zoals in die ene scène waar hij golvende mensenmassa's en bruisende stortzeeën met elkaar verbindt.

En in de slotscènes neemt Gance een voorschot op de filmgeschiedenis door met drie projectoren tegelijk te werken, waarmee hij zowel indrukwekkende panorama's als combinaties van verschillende beelden realiseert.

Coppola's muziek ondersteunt dit visuele bombardement met veel geschetter en geroffel, Marseillaises, een kanonnen-toccata en zo meer. Niet onverdienstelijk, maar naast de fragmenten Beethoven en Berlioz die de componist er slim (of dom?) genoeg in gelijmd heeft doet zijn werk toch wel heel erg aan als hollevatenmuziek.


© Frits van der Waa 2006