de Volkskrant van 04-06-1996, Pagina 12, Kunst, recensie
Geconcentreerde toewijding van orkest bij afscheid Lucas Vis
Donatoni, Ives, Wagemans en Lutoslawski, door het Noordhollands
Philharmonisch Orkest o.l.v. Vis m.m.v. Irvine Arditti. Concertgebouw,
Haarlem.
Lovende bewoordingen, twee erepeninngen en een emmer vol champagneflessen,
neergelaten van het plafond, vielen dirigent Lucas Vis ten deel bij het
concert waarmee hij zondag afscheid nam van het Noordhollands Philharmonisch
Orkest. Vis heeft het NPO acht jaar geleid. Samen met programmeur Piet
Veenstra heeft hij kans gezien het gezelschap tot het meest vooruitstrevende
onder de Nederlandse symfonie-orkesten te maken.
Niet dat Beethoven en Brahms taboe verklaard zijn, maar de nadruk ligt bij
het NPO toch duidelijk op programma's als dat van het afscheidsconcert: het
bestond uitsluitend uit twintigste-eeuwse composities, van Ives' Second
Orchestral Set uit 1915 tot het vier jaar oude Requiem van Peter-Jan
Wagemans.
Vis heeft loon naar werken gekregen. De gedurfde, maar doordachte
programmering van het Noordhollands Philharmonisch NPO is ook bij de Raad
voor Cultuur in goede aarde gevallen. In zijn onlangs uitgebrachte advies
beveelt de Raad aan het budget van het NPO te verhogen, niet alleen om de
kwaliteit van de programma's te waarborgen, maar ook om het orkest, dat in de
jaren tachtig stevig moest inkrimpen, met enkele musici te kunnen uitbreiden.
Buiten het Koninklijk Concertgebouworkest en het Rotterdams Philharmonisch
Orkest, aan wie de Raad extra geld wil geven voor respectievelijk de
Première-serie en het Gergjev-festival, is het NPO het enige
symfonie-orkest dat zo gunstig wordt beoordeeld.
'Het is niet zo'n echt afscheid: donderdag om half tien zien we elkaar weer',
zei Vis in zijn dankwoord. Er staan namelijk nog twee concerten met winnaars
van het Koningin Elisabeth Concours op de agenda. En ook daarna is Vis niet
echt weg, want hij keert volgend jaar weer terug voor gastoptredens. Hij
stapt niet over naar een ander orkest, al blijft hij uiteraard actief als
dirigent, onder andere van zijn eigen Aquarius Ensemble. Daarnaast geeft hij
leiding aan het Tweede Fase Instituut van de conservatoria van Tilburg en
Maastricht.
De mooiste beloning die Vis zondag kreeg was misschien wel de geconcentreerde
toewijding die de musici aan de dag legden. De weidse dimensies en
dooreengevlochten muziekmassa's van Ives' Second Orchestral Set kregen een
opmerkelijke transparantie, terwijl de dunne, langs elkaar schuivende
melodische lijnen die Wagemans in zijn Requiem ontvouwt tot in het ijlste
pianississimo hun spanning behielden. In dit Requiem, dat, een eerdere
radio-uitvoering daargelaten, zijn Nederlandse première beleefde,
vaart Wagemans opnieuw zijn eigen koers door een wonderlijk amalgaam van
traditionele en eigentijdse samenklanken. Het werk vervalt ten slotte wat
zonderling tot stilte, maar bij een Requiem mag zoiets.
Dankzij het fabuleuze vioolspel van Irvine Arditti, die het concert met
Donatoni's solowerk Argot opende, kreeg het sluitstuk, Witold Lutoslawski's
Chain 2, althans nog iets wat uitsteeg boven een oeverloze stroom van
verzinsels. De accuratesse waarmee het orkest de dirigent volgde in alle
rusteloze riedels en ritmes wijst erop dat Vis zijn stokje met een gerust
hart kan overgeven aan zijn opvolger. Dat is David Porcelijn, eveneens een
dirigent die het avontuur niet schuwt. En aangezien Veenstra verantwoordelijk
blijft voor de programmering is dat avontuur nog lang niet ten einde.
© Frits van der Waa 2006
