de Volkskrant van 11-10-1996, Pagina 12, Kunst, recensie
Schat uitbundig en levenslustig
Schat, De Leeuw en ander werk door het Arion Ensemble en Stefica
Zuzek ol.v. Alexandru Lascae en blazers van het Residentie Orkest o.l.v.
Micha Hamel. Nieuwe Kerk, Den Haag.
Componist Peter Schat, die nooit verlegen zit om visioenen, heeft een
wereldomspannend idee opgevat: op de eerste dag van het Derde Millennium wil
hij de zon een etmaal lang verwelkomen met muziek.
In dit gedroomde nieuwjaarsconcert, getiteld Orfeo Mundi, zouden alle
mogelijke muzieksoorten moeten klinken. Het begint en eindigt bij de
datumgrens; in elke volgende tijdzone staat een groep musici klaar om het van
de vorige over te nemen. In Schats voorstelling zal de diapason, de
internationale stemtoon, van de ene locatie naar de volgende worden
doorgegeven, en zo fungeren als de rode draad die alle deelnemende muzieken
met elkaar verbindt.
Waarvan akte in zijn eigen voorzet, getiteld Diapason, die woensdag in de
Haagse Nieuwe Kerk zijn première beleefde. Middenin het stuk blijft de
muziek hangen op een a uit de piano, de musici 'stemmen bij', en vervolgens
klinkt een herhaling van het voorafgaande. Ook de architectuur van het stuk
zelf wordt bepaald door dit idee: de verschillende secties komen telkens even
tot stilstand op een liggende toon - ik heb ze niet geteld, maar het zou me
niet verwonderen als Schat ze alle twaalf aandoet.
Diapason is een bondig, maar opvallend uitbundig en levenslustig stuk. Over
ritmisch pulserende blazersakkoorden ontvouwt zich een fanfare-achtige
melodie, die meer en meer opgaat in het geheel en gevolgd wordt door een
lyrisch getint, maar nog altijd stuwend intermezzo waarin de fluit en de
piano een belangrijk aandeel hebben, wat vervolgens plaats maakt voor een
hymnische akkoorden-euforie. Opvallend is de klankverwantschap (blazers,
basgitaar) met vitale stukken als Thema en To you, die Schat aan het eind van
de jaren zestig componeerde.
Even opvallend is het dat de bezetting van Diapason, dat werd uitgevoerd door
een groep blazers van het Residentie Orkest, overeenkomt met die van Orkest
de Volharding - alsof Schat toch eens voor dit door zijn collega Louis
Andriessen opgerichte ensemble wilde schrijven. Dit verband viel extra op
doordat de uitvoering werd voorafgegaan door twee stukken uit het
Volharding-repertoire, Geert van Keulens Gestel en zijn bewerking van
Prokofjevs Vijf Sarcasmen.
Dit kleurrijk blaasgeweld leverde een fraai contrast op met de veel mildere
klanken van Debussy's Danse sacrée et danse profane, Ton de Leeuws
Music for strings en Schats in 1984 gecomponeerde Serenade, uitgevoerd door
het Arion Ensemble. Deze strijkers-subdivisie van het Residentie Orkest
neigde in de ruime akoestiek van de Nieuwe Kerk tot een zekere zwemmerigheid,
die dirigent Alexandru Lascae echter binnen de perken hield.
Helaas werd dit luisterrijke programma maar één keer
uitgevoerd, zodat een volgende uitvoering van Diapason misschien tot 2000 op
zich zal laten wachten. Verder is er deze maand geen gebrek aan Schat-muziek:
op 25 oktober brengt het Residentie Orkest zijn Een Indisch Requiem in
premiére, en zaterdag begint de Nationale Reisopera aan een serie
opvoeringen van zijn sprankelende strip-opera Aap verslaat de Knekelgeest uit
1980.
© Frits van der Waa 2006
