de Volkskrant van 30-01-1998, Pagina 12, Kunst, recensie
Blazers Ensemble verbaast met beschaafde Riley
Werk van Riley, Volans en Fitkin, door het Nederlands Blazers
Ensemble. 28 januari, Muziekcentrum Vredenburg, Utrecht. Radio 4: 25 maart,
20.00 uur.
Moderne muziek heeft vaak iets raadselachtigs. Dat maakt het juist zo
spannend - om je door een componist mee te laten voeren op zijn
ontdekkingsreis naar nieuwe combinaties van klanken. Minstens zo
raadselachtig is het gegeven dat sommige combinaties van tonen vanzelf goed
klinken. Kwinten, drieklanken, toonladders - wonderbaarlijk materiaal
eigenlijk; het is alleen in de loop der eeuwen een beetje uitgewoond geraakt.
Er zijn weinig componisten die daar nog iets nieuws mee weten te doen - maar
ze zijn er wel. Over dat soort componisten gaat Klap op de Drieklank, een
concertserie van de NPS/VPRO in het Utrechtse Muziekcentrum. Samensteller
Robert Nasveld heeft ze van heinde en verre bijeengebracht, de beoefenaars
van de 'nieuwe tonaliteit', maar vooral uit Oost-Europa, het Angelsaksische
en Nederland.
Dat de serie opende met een uitvoering van Terry Rileys In C was
toepasselijk. Dit stuk uit 1964 werkte als een steen in de vijver van het
modernisme en kan gezien worden als de oorsprong van de minimal music. In C
is een compositie die een groot beroep doet op de zelfwerkzaamheid van de
musici en heeft daardoor een traditie van nogal anarchistische, brutaal
klinkende uitvoeringen. De bijzonder ingetogen, mild klinkende interpretatie
van het Nederlands Blazers Ensemble was in dat licht bijzonder verrassend -
bijna te beschaafd voor zo'n revolutionair stuk, maar toch met een zekere
spanning, dankzij een scherpe dosering van de climaxen. Niettemin werd
duidelijk dat de historische betekenis van het stuk groter is dan de muzikale
inhoud.
Dan is de muziek van de van oorsprong Zuid-Afrikaanse componist Kevin Volans
een stuk interessanter. Met minimale middelen komt hij tot bijzonder
boeiende, spirituele resultaten. Zo is zijn Walking Song voor klavecimbel,
fluit en twee klappende musici voor een groot deel eenstemmig, maar door de
manier waarop hij de tonen heen en weer laat kaatsen tussen de musici
ontstaat een voortdurend evoluerend netwerk van ritmische pulsen,
toegankelijk door zijn regelmatige cadans, maar fascinerend door zijn ambigue
onderverdeling.
In Leaping Dance, een kleurrijk stuk voor elf instrumenten doet Volans een
nog groter beroep op de virtuositeit van de musici. Het werk bereikt zijn
hoogtepunt in een ononderbroken, doedelzak-achtige cascade van halsbrekende
riedels, waarin de klarinetten het voortdurend van elkaar overnemen, als in
een estafette.
De muziek van de Engelse componist Graham Fitkin zou je 'postminimaal' kunnen
noemen. Zijn speciaal voor het NBE geschreven Skew is een stuk met een
onstuitbare swing en een uitgesproken jazzy klank, door de big band-achtige
stapeling van kruidige harmonieën, maar vooral ook door de prominente
baspartij. Over stevig neergezette akkoordblokken legt Fitkin een kruisvuur
van lange lijnen en kleine, minimalistische nootjes. Zijn muziek stelt de
musici zo mogelijk nog zwaarder op de proef dan het werk van Volans. Het
Blazers Ensemble, dat toch befaamd is om zijn hoge niveau, kwam er niet
helemaal zonder kleerscheuren af.
© Frits van der Waa 2006
