Home
Vertalingen
Stukken
Strips
Genealogie
CV
Links
Zoek

de Volkskrant van 28-02-1998, Pagina 11, Kunst, recensie

Elektronica verovert het podium

Werk van Tadini, Waisvisz, Boddendijk en Francesconi, door het Nieuw Ensemble o.l.v. Micha Hamel. 26 februari, Paradiso, Amsterdam.

'De elektronische muziek ontwikkelt zich in sneltreinvaart tot podiumkunst', stelt het Nieuw Ensemble in zijn voorwoord bij het deze week uitgevoerde programma Controllers' Magic. En dat zijn geen loze woorden, zo demonstreerde het gezelschap aan de hand van vier nieuwe stukken van Italiaanse en Nederlandse bodem, het resultaat van een samenwerking met de studio's STEIM (Amsterdam), AGON en Azzurro (Milaan).

Het probleem dat de live-elektronica meer dan een kwart eeuw beheerst heeft - de drempel tussen de levende klank en de steriele luidspreker - is nagenoeg weggevaagd door de ontwikkelingen op computergebied. Waar klankbewerking in real time nog niet zo lang geleden gold als een wapenfeit is het nu een vanzelfsprekendheid geworden. En daarmee hebben componisten eindelijk de handen vrij om muziek te maken die ontstijgt aan de gimmick, en er desgewenst een visuele laag aan toe te voegen.

Dat maakt dit genre van muziek inderdaad tot ware 'podiumkunst', waarin de handeling een essentieel onderdeel is van de uitvoering. De radio-uitzending van dit concert (datum vooralsnog onbekend) zal dan ook per definitie een incompleet verslag opleveren.

Dat geldt vooral voor het werk van Michele Tadini en Luca Francesconi, waarin een nauwe verbinding ontstaat tussen de klank en de op groot scherm geprojecteerde videobeelden. In Tadini's Teatro II worden de beelden aangestuurd door de muziek. Zoals atoomfysici het spoor van neutronen zichtbaar maken in een nevelvat, zo laten de tonen hier hun spoor na als bewegende, abstracte, zwart-witte lijnen en blokken, om dan weer te vervloeien tot fractal-achtige patronen. Het beeld is vooral illustratief, en minder wezenlijk voor het werk dan de vrijwel naadloze fusie tussen instrumentale en elektronische klank, die Tadini in een aanketening van verschillende instrumentencombinaties en sonore texturen op allerlei manieren uitbuit.

Luca Francesconi, een graag geziene gast bij de Nederlandse ensembles, gaat beduidend verder in zijn Lips, Eyes, Bang, een waar theaterwerk, geïnspireerd op het verhaal van Dido en Aeneas. De hoofdpersoon is een vrouw die zich na haar zelfmoord richt tot de geliefde die haar verlaten heeft. Het werk dankt zijn kracht mede aan de schitterende performance van Phyllis Blanford, die de veelal gesproken solopartij niet alleen tal van schakeringen ontlokt, maar bovendien kracht bijzet met een welsprekende gezichtsmimiek. Beelden van haar gelaat, in soms extreme close-ups gefilmd, vormen de grondstof voor de dikwijls ingrijpend bewerkte, maar evocatieve videobeelden. Francesconi heeft de muzikale component - zeker vergeleken met zijn overige werk - terughoudend gedoseerd, maar dat draagt alleen maar bij aan de kracht van deze multidisciplinaire poëzie.

De bijdrage van Michel Waisvisz, voorman van STEIM, pionier van de live-elektronica en uitvinder van De Handen, heeft als titel MoonootoonooM, en doet die naam helaas eer aan. Waisvisz gebruikt zijn in wezen zo veelzijdige Handen hier voornamelijk om klanken 'af te tappen' bij de musici, die hij dan in een repeterende 'lus' tot decor voor volgende noten maakt - een elektronische canontechniek die (bijna) zo oud is als de weg naar Rome.

Florentijn Boddendijks Door gevaarlijke gekken omringd (vernoemd naar een bundel van W.F.Hermans) is een stuk opwindender. Boddendijk, soliërend op de onzichtbare snaar van zijn laserharp, leek zelf overigens de gevaarlijkste gek in zijn van hot naar her zappende compositie. Door het hoge gehalte aan samples ligt het gimmick-effect op de loer, maar desondanks vertoont het stuk afgebakende contouren en verraadt het spel met de noten de hand van een componist die niets aan het toeval overlaat.


© Frits van der Waa 2006