Home
Vertalingen
Stukken
Strips
Genealogie
CV
Links
Zoek

de Volkskrant van 07-07-1998, Pagina 12, KUNST, recensie

Blokfluitatleet klinkt als trompet

Tweede Internationale Blokfluit Festival. De IJsbreker, Amsterdam. Tot en met 8 juli.

In de IJsbreker, waar dezer dagen de Tweede Internationale Blokfluitweek plaatsvindt, gonst het van de geruisen, Flatterzunge, microtonen, multiphonics en wat dies meer zij. In een tijd dat pianisten weer op, in plaats van in de piano spelen, is de blokfluit nog volop onderwerp van klank-onderzoek.

Dat heeft twee oorzaken: de normale blokfluitklank heeft onmiskenbaar zijn beperkingen, en tegelijkertijd herbergt dat nederige houten pijpje met gaten een onvermoede schat aan nieuwe klanken.

Toch vinden veel componisten ook dat nieuwe territorium niet groot genoeg, en proberen het verder uit te breiden met behulp van de techniek. Vandaar dat deze blokfluitweek plaatsvindt onder het motto Blockflute & Electronics.

In de praktijk, zo blijkt de eerste dagen van het festival, bedient de blokfluitist zich niet van synthesizers, samplers en computers, maar van microfoons, vergalming en op DAT vastgelegde klanken - meestal afkomstig van de blokfluit zelf. De elektronica wordt vooral gebruikt voor het vergroten en vermenigvuldigen van de klank. Dat is handig, want zo kan de solospeler in zijn eentje een ensemble vormen. De muzikale resultaten lopen aanmerkelijk uiteen, van nogal eentonige klanktapijten tot flitsende dialogen tussen de speler en de luidsprekers.

Entanglements van Roderik de Man is bijvoorbeeld een uitermate speels stuk, waarin de tape als een veelstemmig koor van blokfluiten concerteert met de levende musicus. In Salse van Fabrizio de Rossi Re daarentegen bevat de band een mengeling van blokfluitklanken en vreemd vervormde culinaire teksten, die door Antonio Politano van gorgelend en kreunend stem-en-blokfluit-commentaar worden voorzien. De Italianen in de zaal moet er verschrikkelijk om lachen, vooral bij de woorden 'strappa la testa' (trek de kop eraf)

Overigens is Politano heel wel in staat om op eigen kracht de meest bizarre klanken te produceren. De variatie aan kleuren en boventoonspectra die hij uit een manshoge contrabasblokfluit weet te halen is ongelooflijk, en nog verbazender is dat Fausto Romitelli, de componist van Seascape, met zulk nauwelijks grijpbaar materiaal een sluitend stuk heeft weten te maken. Want menig componist laat zich door de veelheid aan mogelijkheden en de enorme virtuositeit van de spelers verleiden tot het benutten van het volledige arsenaal, wat nogal eens leidt tot frutselmuziek, waarin de noten zo snel en zo sterk vervormd zijn dat er alleen maar gekleurd ritme overblijft.

Zo weet ook niet elke componist goed raad met microtonen. Breezes, een nieuw werk van André Douw, uitgevoerd door The Interval Chamber en een blokfluitkwartet, is dramatisch van opbouw, maar de kwarttoonsharmonieën doen vooral denken aan vals fluitende locomotiefjes. Rafael Reina daarentegen, een in Nederland werkende, Spaanse componist, maakt in Persistence of memory een selectief gebruik van de eigenaardige intervallen die de microtonaliteit biedt. Het hele stuk draait om een duidelijk herkenbare melodische curve, die steeds weer in een ander licht wordt gesteld.

Excentriek en boeiend is de vreemde minimal music waarmee Matthias Spahlinger zijn nah - getrennt besluit. Bijna tien minuten blijft de muziek binnen de omvang van een grote terts, en de tussenstapjes zijn zo klein dat het bijna een ruimtelijke ervaring is als ten slotte de hele terts beschikbaar komt. Johannes Fischer, de pleitbezorger van dit werk, is een blokfluitatleet met een verbazingwekkende circular breathing-techniek, waarmee hij het instrument kan laten klinken als een trompet. Hij werkt samen met zijn vrouw Renate, een danseres. Manchester metrics van Tobias Schneid, waarin mevrouw Fischer een met zwart papier en snaren bespannen kast beklimt en beklopt, en zo de muziek van visueel en ritmisch contrapunt voorziet, is een hoogstandje op het gebied van gechoreografeerde muziek.

De programma's van de blokfluitweek zijn uitermate veelzijdig, en tussen de meer dan dertig stukken die binnen twee etmalen de revue passeerden schuilen dan ook onvermijdelijk een paar oervervelende. Maar - en dat wordt met de zes concerten van vandaag en morgen nog eens onderstreept - de REnaissance van de blokfluit is een feit.


© Frits van der Waa 2006