de Volkskrant van 07-07-1998, Pagina 12, KUNST, recensie
Blokfluitatleet klinkt als trompet
Tweede Internationale Blokfluit Festival. De IJsbreker, Amsterdam.
Tot en met 8 juli.
In de IJsbreker, waar dezer dagen de Tweede Internationale
Blokfluitweek plaatsvindt, gonst het van de geruisen, Flatterzunge,
microtonen, multiphonics en wat dies meer zij. In een tijd dat pianisten
weer op, in plaats van in de piano spelen, is de blokfluit nog volop
onderwerp van klank-onderzoek.
Dat heeft twee oorzaken: de normale blokfluitklank heeft onmiskenbaar
zijn beperkingen, en tegelijkertijd herbergt dat nederige houten
pijpje met gaten een onvermoede schat aan nieuwe klanken.
Toch vinden veel componisten ook dat nieuwe territorium niet groot
genoeg, en proberen het verder uit te breiden met behulp van de
techniek. Vandaar dat deze blokfluitweek plaatsvindt onder het motto
Blockflute & Electronics.
In de praktijk, zo blijkt de eerste dagen van het festival, bedient
de blokfluitist zich niet van synthesizers, samplers en computers, maar
van microfoons, vergalming en op DAT vastgelegde klanken - meestal
afkomstig van de blokfluit zelf. De elektronica wordt vooral gebruikt
voor het vergroten en vermenigvuldigen van de klank. Dat is handig, want
zo kan de solospeler in zijn eentje een ensemble vormen. De muzikale
resultaten lopen aanmerkelijk uiteen, van nogal eentonige klanktapijten
tot flitsende dialogen tussen de speler en de luidsprekers.
Entanglements van Roderik de Man is bijvoorbeeld een uitermate speels
stuk, waarin de tape als een veelstemmig koor van blokfluiten
concerteert met de levende musicus. In Salse van Fabrizio de Rossi Re
daarentegen bevat de band een mengeling van blokfluitklanken en vreemd
vervormde culinaire teksten, die door Antonio Politano van gorgelend en
kreunend stem-en-blokfluit-commentaar worden voorzien. De Italianen in
de zaal moet er verschrikkelijk om lachen, vooral bij de woorden
'strappa la testa' (trek de kop eraf)
Overigens is Politano heel wel in staat om op eigen kracht de meest
bizarre klanken te produceren. De variatie aan kleuren en
boventoonspectra die hij uit een manshoge contrabasblokfluit weet te
halen is ongelooflijk, en nog verbazender is dat Fausto Romitelli, de
componist van Seascape, met zulk nauwelijks grijpbaar materiaal een
sluitend stuk heeft weten te maken. Want menig componist laat zich door
de veelheid aan mogelijkheden en de enorme virtuositeit van de spelers
verleiden tot het benutten van het volledige arsenaal, wat nogal eens
leidt tot frutselmuziek, waarin de noten zo snel en zo sterk vervormd
zijn dat er alleen maar gekleurd ritme overblijft.
Zo weet ook niet elke componist goed raad met microtonen. Breezes,
een nieuw werk van André Douw, uitgevoerd door The Interval Chamber
en een blokfluitkwartet, is dramatisch van opbouw, maar de
kwarttoonsharmonieën doen vooral denken aan vals fluitende
locomotiefjes. Rafael Reina daarentegen, een in Nederland werkende,
Spaanse componist, maakt in Persistence of memory een selectief gebruik
van de eigenaardige intervallen die de microtonaliteit biedt. Het hele
stuk draait om een duidelijk herkenbare melodische curve, die steeds
weer in een ander licht wordt gesteld.
Excentriek en boeiend is de vreemde minimal music waarmee Matthias
Spahlinger zijn nah - getrennt besluit. Bijna tien minuten blijft de
muziek binnen de omvang van een grote terts, en de tussenstapjes zijn zo
klein dat het bijna een ruimtelijke ervaring is als ten slotte de hele
terts beschikbaar komt. Johannes Fischer, de pleitbezorger van dit werk,
is een blokfluitatleet met een verbazingwekkende circular
breathing-techniek, waarmee hij het instrument kan laten klinken als een
trompet. Hij werkt samen met zijn vrouw Renate, een danseres. Manchester
metrics van Tobias Schneid, waarin mevrouw Fischer een met zwart papier
en snaren bespannen kast beklimt en beklopt, en zo de muziek van visueel
en ritmisch contrapunt voorziet, is een hoogstandje op het gebied van
gechoreografeerde muziek.
De programma's van de blokfluitweek zijn uitermate veelzijdig, en
tussen de meer dan dertig stukken die binnen twee etmalen de revue
passeerden schuilen dan ook onvermijdelijk een paar oervervelende. Maar
- en dat wordt met de zes concerten van vandaag en morgen nog eens
onderstreept - de REnaissance van de blokfluit is een feit.
© Frits van der Waa 2006
