de Volkskrant van 14-04-2001, Pagina 7S, Kunst, Interview
De pijn van de vader is altijd objectief
HILVERSUM
Componist Cornelis de Bondt: 'Daar gaat het over, dat je op de televisie kinderen ziet doodgaan en dat dat maar doorgaat.'
Met zoiets alledaags als een boterham met hagelslag kon het bij wijze van spreken al mis gaan. Dan zei de vader van Cornelis de Bondt (áls hij al mee at): 'Deze hap, daar kan ik twee weken op leven.' Maar over zijn gevangenschap in het concentratiekamp Neuengamme vertelde vader De Bondt eigenlijk nauwelijks. Altijd indirect.
Pas toen Cornelis de Bondt (47) zélf kinderen kreeg begon hij het te begrijpen: 'Een kind bezit niet het vermogen dergelijke tekens subjectief, namelijk als pijn van de vader, te duiden. Voor een kind is het objectief: het is de werkelijkheid, zo is het, zo moet het zijn. De verhouding van mij als vader van mijn kinderen werd een spiegel voor de verhouding van mij als kind tot mijn vader.'
Die bloedverwantschap en de relatie tussen vaders en hun kinderen is de achtergronden van Bloed 1, het nieuwe stuk van Cornelis de Bondt waarvan de elektronische laag tijdens een repetitie door de voormalige VARA-studio in Hilversum galmt. 'Dat wordt even schrikken voor het jongenskoor', bedenkt dirigent James Wood. Door de boxen dreunt 'de stem van God', die klinkt als een zingende brontosaurus, maar in feite de met de computer bewerkte stem van de componist zelf is.
Hoewel De Bondt nog eens benadrukt dat het géén autobiografisch stuk is, en het ook niet echt over hem of zijn vader gaat, is het niet meer dan toepasselijk dat De Bondts dertienjarige zoon meezingt in het Haags Matrozenkoor dat vandaag samen met het Radio Symfonie Orkest de eerste uitvoering verzorgt.
Muziek blijft mensenwerk bij De Bondt, hoewel zijn monumentale, veellagige werk stoelt op een netwerk van per computer doorgerekende onderlinge verhoudingen. 'Componisten hebben zich altijd suf zitten rekenen,' zegt hij. 'Daarom werk ik al sinds 1983 met een computer. Alleen: ik gebruik hem niet als een soort sub-componist, maar eerder als een razendsnelle feedback-leverancier.'
Bloed 1 is de pendant van Bloed 2, dat twee jaar geleden al werd uitgevoerd door het Nederlands Blazers Ensemble en het Hilliard Ensemble. De titel verwijst naar bloedverwantschap, maar ook naar het bloed dat vloeit tijdens een oorlog.
Door allerlei teksten uit de recente en oude kunst en geschiedenis te gebruiken heeft De Bondt het gegeven op een algemener plan gebracht dan het autobiografische. 'Ik wilde afstand creëren, zodat iedereen er iets mee kan doen,' stelt hij. 'Kunst is namaak, het is mimesis. Als je om een droevig verhaal huilt, huil je in wezen om iets dat uit jezelf komt.'
Zo heeft De Bondt lijsten van kinderen die in het kamp vermoord zijn, geplaatst tegenover een vriendelijk kinderliedje op tekst van Vergilius; een wrang lied van de in hetzelfde kamp gevangen componist Burian is gekruist met Bachs koraal O Mensch bewein dein Sünde groß; en er is zowel uit de Bijbel, als uit het werk van Shakespeare geput. Ook de vorm, een tweeluik, is een abstractie van de relatie Vader-Kind.
Het muzikale raamwerk van het circa 25 minuten durende stuk wordt bepaald door de koraalmelodie van O Mensch bewein dein Sünde groß. 'Maar die is zo ver uitgerekt dat je hem niet meer hoort,' zegt De Bondt. Het werk eindigt met een slotkoraal, dat verwijst naar het slotkoor van het eerste deel van Bachs Matthäus Passie, maar gecomponeerd is op een sonnet van Shakespeare, dat ook weer gaat over het voortleven van de mens in zijn of haar nageslacht. De Bondt: 'Dat is zogezegd de moraal van het verhaal. Wat moeten we nou doen na al deze ellende? Trouwen en kinderen krijgen.'
Ook zijn er allerlei kruisverbanden met Bloed 2, dat inmiddels al op cd is uitgebracht en over enige tijd in Nieuw Zeeland zal worden uitgevoerd. 'Die kinderen die hier live zijn, hoor je in Bloed 2 alleen nog als samples, die zijn dus dood. Ze zijn er niet meer. Daar gaat het allemaal over, dat je op de televisie kinderen ziet doodgaan, en dat dat steeds maar doorgaat. Of van die Palestijnse of Joegoslavische jongetjes, die heel fanatiek lopen mee te brullen, alleen maar omdat hun vader zegt dat ze dat moeten doen. Daar word je helemaal gek van, dat die cirkel nooit doorbroken wordt.'
Bloed 1 wordt zaterdag 14 april uitgevoerd in Muziekcentrum Vredenburg, Utrecht, door het Radio Symfonie Orkest, het Groot Omroepkoor en het Haags Matrozenkoor o.l.v. James Wood.
© Frits van der Waa 2006
