de Volkskrant van 17-07-2003, Pagina 14K, Kunst katern, Recensie
Onderonsjes
Gretsjaninov: Strijkkwartetten op.2 en 70. Utrecht String Quartet. MDG.
Het Utrecht String Quartet heeft een neus voor minder bekend repertoire. Het gezelschap breekt op zijn nieuwste cd een lans voor de muziek van Alexander Gretsjaninov (1864-1956), een Russische componist die tijdens zijn zeer lange leven meer dan duizend werken componeerde. Hij begon daar trouwens vrij laat mee: het Strijkkwartet op. 2 stamt uit 1894. Gretsjaninov was toen dertig jaar oud en pas afgestudeerd bij de befaamde Rimski-Korsakov.
Er bestaat een cartoon van Gretsjaninov, waarop is te zien dat hij een weelderige bos haar had, maar van wilde haren is in zijn strijkkwartetten althans weinig te merken. Hoewel ze zonder meer vakkundig gemaakt zijn, is er niets dat erop wijst dat deze muziek na, pakweg, 1870 geschreven is.
Het verschil tussen opus 2 en het in 1913 gecomponeerde Tweede Strijkkwartet opus 70 is niettemin groot. Het Eerste Kwartet is vooral lyrisch en zangerig, een beetje in de trant van Tsjaikovski. Het Tweede is rijker geschakeerd en robuuster van klank. Toch is het een raadsel hoe een muziekcriticus in 1914 er bij de première invloeden van Skrjabin en Debussy in kon bespeuren.
Het blijft niettemin voortreffelijke muziek, met een bevallige melodiek, leuke doorkijkjes en genoeglijke onderonsjes. Vertolking en opname zijn prima, en de uitvoerige toelichting in het cd-boekje maakt benieuwd naar Gretsjaninovs overige werk, speciaal naar zijn religieuze composities.
Haydn: Strijkkwartetten op.33 no. 3 en op. 77 no. 1 & 2. Alban Berg Quartett. EMI.
Dat het Alban Berg Kwartet tot de beste strijkkwartetten ter wereld behoort behoeft geen betoog. De vier heren staven dat niettemin op deze cd nog eens met een live-registratie van Haydns Strijkkwartet in C, op.33. no.3 (het 'Vogelkwartet'). De opname stamt overigens al uit maart 1999 en is gemaakt in de Weense Mozartsaal, waar je een speld kunt horen vallen. Slechts een enkel bijgeluidje verraadt dat het hier om een ongecorrigeerde opname gaat.
Het spel van het Alban Berg Kwartet is bijzonder geacheveerd, en doet op een vanzelfsprekende wijze recht aan de spiritualiteit van Haydns muziek. De cd bevat verder twee al eerder uitgebrachte, even geestrijke studio-opnamen van de kwartetten op. 77 no. 1 en 2. De afsluiting, een destijds aan Haydn toegeschreven Serenade die waarschijnlijk is gecomponeerd door Roman Hofstetter, komt na al dat moois wel een beetje aan als lichtgewichtmuziek.
Fugue Around The Clock. Amsterdam Loeki Stardust Quartet. Channel Classics.
Waarschijnlijk is het makkelijker vier strijkers tot een eenheid te smeden dan vier blokfluiten haarfijn op elkaar af te stemmen. Het Amsterdam Loeki Stardust Kwartet heeft zich in zijn 25-jarig bestaan van meet af aan bewezen als een van de meest vooraanstaande blokfluitkwartetten - en toch wringt er nog wel eens een enkel nootje op deze nieuwe cd, die opgebouwd is rond het thema 'fuga'. Dat begrip wordt ruim opgevat: het vroegste werk uit de collectie is een anonieme Spaanse 'caça' uit de veertiende eeuw, en dat is dan meteen ook het stuk dat het best is toegesneden op de klank van de blokfluit. Het meest recente stuk op de cd, Gurez van de in 1976 geboren Stefan Pohlit, is in dat opzicht een vreemde eend in de bijt, met zijn flatterzunge en andere vreemde ruisklanken. Maar ook hier zitten de instrumenten elkaar op een min of meer klassieke manier achterna. In de overige twintig werken regeert de 'pure' blokfluittoon, en dat is maar goed ook.
Natuurlijk neemt het werk van fugasmid J.S. Bach een belangrijke plaats in op deze cd. Hij is vertegenwoordigd met een Concerto in D (BWV 596) naar Vivaldi, en een bewerking van de Fuga in G (BWV 577). Evenmin verbaast het hier de namen van Händel, Palestrina, Corelli, en Sjostakovitsj aan te treffen. Verrassender is het contingent negentiende-eeuwers. Schubert, Schumann, Mendelssohn, Brahms, allemaal hebben ze fuga's geschreven - wat meteen aantoont dat het Loeki Stardust Kwartet het met deze themakeus bij het rechte eind heeft.
© Frits van der Waa 2006
