de Volkskrant van 19-01-2004, Pagina 11, Kunst, Reportage
840 Maal Satie in pyjama en op pantoffels
UTRECHT
VPRO's Slapeloze nacht is een multidisciplinaire marathon van zevenentwintig uur
Vredenburg was dit weekeinde het toneel van de Slapeloze Nacht, een muzikale potpourri van de VPRO die de meeste bezoekers zonder veel moeite wakker wist te houden.
Het is zeven uur 's avonds wanneer in de Kleine Zaal van het Utrechtse Muziekcentrum de eerste tonen opstijgen van wat De Slapeloze Nacht moet worden. Het zijn heel zachte klanken op tanpura's, de ondergrond voor het sitarspel van Pandit Ashok, een avond-raga die even later uitmondt in een wervelende eindspurt.
Intussen brengen Bobby McFerrin en Amsterdam Sinfonietta de vele luisteraars het hoofd op hol met een mengsel van vocale acrobatiek en klassieke evergreens. Het Utrechts Gregoriaans Koor, dat door uitlopen van het concert ijlings moet beginnen met de metten uit het Utrechtse Martinus Officie, komt aanvankelijk nauwelijks uit boven het geroezemoes.
De Slapeloze Nacht, een coproductie van de VPRO en Vredenburg, is weer zo'n fantastische multidisciplinaire marathon waar het Muziekcentrum het patent op heeft. Zevenentwintig uur lang is overal wat te doen. Er is een computerhoek waar bezoekers zichzelf kunnen testen op de gevolgen van het wakker blijven. Een muur is behangen met kussens waarop men het oor te luisteren kan leggen. Twee masseurs kneden de ledematen van vermoeide concertgangers. De VPRO doet rechtstreeks verslag en neemt honderden uren muziek en gesproken woord op voor latere uitzending.
Het Radio Symfonie Orkest levert die eerste avond veel broeierige en verstilde klanken, onder andere die van Debussy's Jeux en het hier onmisbare Central Park in the Dark van Charles Ives.
Nog indringender is het optreden van het Brodsky Kwartet met late strijkkwartetten van Beethoven en Sjostakovitsj. Weer is de zaal vrijwel vol, een bewijs dat zelfs voor zulke pittige muziek nieuwe luisteraars te winnen zijn. Voor staatssecretaris Medy van der Laan is er geen hoop meer, wél voor dit enthousiaste jonge publiek dat tussen de delen van Beethoven in applaus uitbarst en de Brodsky's met gejuich uitzwaait.
Kwart over twaalf. 'Hij ligt er nog maar net in, er is nog niet veel slaapactiviteit te zien,' verklaart een medewerkster van het Amsterdamse Instituut voor Hersenonderzoek. In een bed ligt een vrijwilliger, behangen met sensoren, die hersen-, spier-, en oogactiviteit zichtbaar maken.
De nacht treedt in, maar dankzij optredens van dichters en deejays blijft het nog lang druk in Vredenburg. Bovendien zijn er drie estafettesdie de volle zevenentwintig uur lang doorgaan: behalve een kettinggesprek tussen filosofen is er een uitvoering van Saties pianostuk Vexations, dat 840 maal achtereen klinkt, en waaraan zo'n veertig pianisten deelnemen. Twee van hen verschijnen zelfs in peignoir, pyjama en pantoffels. En onderin het gebouw wijdt een reeks van zestig invité's zich aan een complete voorlezing van James Joyce's Finnegans Wake, in de vertaling van Erik Bindervoet en Robbert-Jan Henkes.
Omstreeks vier uur wordt het stiller. In de Kleine Zaal-foyer wordt nog gedronken en gepraat. Op verschillende banken liggen slapende gestalten, elders dwalen enkelingen door het gebouw. Maar om vijf uur staat er toch weer een wakker groepje in de hal, klaar voor een wandeling in de omtrek. En om zes uur wordt het weer langzaamaan menens, met een ochtendraga, nog meer gregoriaans, en een drietal kinderprogramma's.
Tegen elven drommen er weer honderden mensen samen rond de Grote Zaal, voor het koffieconcert van het Combattimento Consort. Vanuit de Kleine Zaal vindt het tv-programma Vrije Geluiden plaats, dat gewijd is aan muziek van Galina Oestvolskaja, met als belangrijke primeur een opgenomen interview van José Voormans met de mensen-en mediaschuwe Russische componiste. Oestvolskaja (84) doet hierin krasse uitspraken over haar leermeester Dmitri Sjostakovitsj. Zo had ze geen 'respect voor hem als mens', en heeft hij 'haar diepste gevoelens kapot gemaakt.'
De middag mondt uit in een primeur van heel andere aard: Dierenpark, de band van Hans Vandenburg (Gruppo Sportivo) brengt de eerste uitvoering van Beatles-songs in de Nederlandse vertaling van – andermaal – Bindervoet en Henkes. Het optreden is een voltreffer. Titels als Ik ben zo moe en Laat mij toch slapen zorgen voor een thematisch verband, en het publiek zingt luidkeels mee met Duikboot onder zee. Tijd om te gaan, al zal het festival nog vijf uur duren. Bij Vexations staat de teller op 707.
Meer informatie: www.deslapelozenacht.nl
© Frits van der Waa 2006
