de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 16 april 2005 (pagina 13)
'Sancta Susanna gaat over het verlangen'
Zinnenprikkelend is Sancta Susanna – Paul Hindemiths omstreden opera uit 1922 – nog
altijd. Corina van Eijk voert hem op met Opera Spanga. Niet in de schouwburg, maar in kerken.
De ophef die het operaatje Sancta Susanna van Paul Hindemith bij de première in
1922 veroorzaakte, zal zich vanavond tijdens het Nederlands KamerOperafestival vermoedelijk
niet voordoen. Maar het verhaal, over een jonge non die zo geëxalteerd raakt dat ze zich
ten slotte naakt op het kruisbeeld in de kapel stort, blijft zinnenprikkelend, ook in de
uitvoering van Opera Spanga.
Hindemith (1895 -1963), destijds de schrik van burgerlijk Duitsland, maakte een opera van
een uur over het samensmelten van religie en erotiek. De nonnen Susanna en Klementia horen
op een nacht liefdesgefluister in de kloostertuin. Dat roept bij Susanna niet meer te beheersen
gevoelens op .
'Sancta Susanna gaat over het verborgen verlangen', zegt regisseuse Corina van Eijk, 'of
beter nog: het verlangen dat ieder mens nu eenmaal heeft. Daar is in een klooster natuurlijk
erg weinig ruimte voor, en dat moet ergens naar toe.'
Dankzij de eigengereidheid van Van Eijk wijken de opvoeringen waarmee Opera Spanga na de
première in de Zwolse Proosdijkerk door het land trekt af van het origineel. De
43-jarige regisseuse, die bekend is door haar opera-ensceneringen in de Friese weilanden,
zag het meteen voor zich: Susanna per avond als dubbelvoorstelling: een met nonnen
en een met monniken. 'Ik dacht dat ik daarvoor nooit toestemming zou krijgen van de
erven-Hindemith, maar ze gingen binnen tien dagen akkoord.'
Dat de double-bill ook twee regisseurs moest krijgen, stond voor Van Eijk ook al
snel vast. Opmerkelijk is dat de mannenversie, die Sanctus Mattheus gaat heten,
door een vrouw, Margrith Vrenegoor, wordt geënsceneerd. 'Ik heb even aan een mannelijke
regisseur gedacht', erkent Van Eijk, 'maar ik heb toch Margrith uitgenodigd, omdat ik haar
werk intrigerend vind. Omdat ze bij mij te gast is, heb ik haar de keus gelaten tussen de
mannen- en de vrouwenversie .'
De beide regisseuses hebben onafhankelijk van elkaar gewerkt, want vrijheid is voor Van
Eijk een groot goed: 'Zelf werk ik alleen nog maar met Opera Spanga. Een krap budget vind ik
niet erg, je hebt niet veel middelen nodig om te zeggen wat je wilt. Maar ik kan er niet
tegen als iemand anders, een intendant of een dramaturg, over mijn schouder staat mee te
kijken. Vandaar dat ik Margrith ook de volledige vrijheid heb gegeven, en ook nog maar een
klein stukje van haar versie heb gezien. Het wordt in elk geval compleet anders. Ja, het
gaat bij haar ook om Jezus, het is nogal homoseksueel getint. In die mannenkloosters gebeurt
natuurlijk ook van alles.'
Dat de opera niet in een schouwburg, maar in kerken gespeeld moest worden, lag voor de
hand. De komende maanden doet de voorstelling nog een hele reeks godshuizen aan –
protestantse zowel als katholieke. Slechts twee benaderde kerkbesturen konden zich niet
verenigen met de opera.
Van Eijk: 'Met de rest hebben we vooralsnog geen problemen gehad. We zijn dan ook heel
openlijk over de inhoud geweest, hebben verteld dat Sancta Susanna in 1922 als
blasfemie werd beschouwd. De katholieke kerk De Duif, die tot het bisdom Amsterdam behoort,
wilde zeker weten dat er geen bloot in de opera voorkomt. Dat kon ik hen verzekeren. Er wordt
alleen gezongen dat de jonge non naakt is.'
Het Opera Spanga Festival Orkest reist ook mee – maar slechts als geluidsband, die in
elke ruimte weer anders uitversterkt kan worden. Niet elke kerk heeft ruimte voor een
compleet orkest. Van Eijk: 'We maken muziektheater, en als je puur naar de letter van
de operawetten kijkt, is alles wat wij doen verboden.'
Sancta Susanna, van Paul Hindemith door Opera Spanga o.l.v. Corina van Eijk (nonnenversie),
Margrith Vrenegoor (monnikenversie) en David Levi. Zwolle, 16, 17, 18 april. Daarna tournee.
www.operaspanga.nl
© Frits van der Waa 2006
