Home
Vertalingen
Stukken
Strips
Genealogie
CV
Links
Zoek

de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 14 juni 2008 (pagina 07)

Willems tiert en zingt als een titaan

La Commedia van Louis Andriessen, door de Nederlandse Opera o.l.v. Reinbert de Leeuw en Hal Hartley. 12/6, Carré, Amsterdam. Herhaling: 14 t/m 18/6.

Carré is herschapen tot een bouwput, waar mannen met veiligheidshelmen zich bewegen over een optakelbare loopbrug. Op een enorm doek plus een paar kleine schermpjes verschijnen zwart-witte filmbeelden. Er is een soort geul, gevuld met grote doorzichtige ballen. Midden in de ruimte staat een hydraulische lift, en daaronder zetelt een verbond van musici en koorzangers.

Dit is de hel, verbeeld door regisseur Hal Hartley, en verklankt door componist Louis Andriessen in hun La Commedia. Een 'filmopera' heet het, maar eigenlijk is het een theatraal oratorium.

Wat er aan verhaal is, speelt zich eerder af in de boventiteling dan op de muzikale werkvloer. En Dante, Beatrice en Lucifer zijn eerder zinnebeelden dan personages. Zoals de hele voorstelling een loutering symboliseert die niet zo ver afstaat van het gebeuren in die andere grote operavoorstelling in het Holland Festival, Messiaens St.François d'Assise.

Maar bij Andriessen en Hartley is dat proces veel avontuurlijker en speelser, zelfs al is er van de Jeroen Bosch-taferelen waarnaar ze veelvuldig verwijzen, weinig meer over dan een bootje op het scherm. Het verhaaltje in de woordloze film vertoont niet meer dan een enkel raakpunt met de eigenlijke tocht van Dante. Alles bij elkaar levert het kloppend, maar ietwat vrijblijvend muziektheater op.

Intussen is Andriessens muziek allesbehalve vrijblijvend. Al mag het begin burlesk zijn, met gestoten akkoorden, die later vergaan in rondrazend hout, doorspekt met koperinjecties, afgewisseld met koralen en madrigalen, de dreiging van de afdaling krijgt gestalte in een zuigende neergang. Tot dan toe is voornamelijk Cristina Zavalloni als Dante aan het woord geweest, in een verhalend maar flamboyant betoog dat haar als gegoten zit, maar dan stapt acteur Jeroen Willems in de bouwlift en wordt het echt sinister. Net als Zavalloni meer zichzelf is dan Dante, is Willems meer Willems dan Lucifer, maar hij blijft onder alle omstandigheden een titaan, of hij nu tiert of zingt. Dante verandert hier in Vondel, waarmee de tekst verstaanbaar wordt.

Daarna maakt de hel plaats voor iets wat Andriessen gestalte heeft gegeven als een muzikale speeltuin vol reminiscenties, referenties en citaten. In een uitbeelding van een slang wedijvert hij zelfs met de muzikale schilderkunsten van een Richard Strauss. Subliem is de verklanking van het paradijs, in een muziek die aanvankelijk net zo overbelicht is als de bijbehorende filmbeelden: minieme, geïsoleerde toefjes klank. Beatrice (Claron McFadden) stijgt letterlijk en figuurlijk hemelwaarts. Maar Lucifer is er ook nog altijd en uiteindelijk verzoent Andriessen laag en hoog. Waarna het kinderkoor De Kickers in een voetnoot een fusie tot stand brengt tussen Stravinsky en een Dikkertje Dap-achtig liedje.

Met dit werk zet Andriessen een overtreffende trap op zijn grote stukken, De Materie uit 1989 en de Trilogie van de Laatste Dag uit 1997 – bespiegelingen over geest, materie en de dood, die nu met La Commedia tot in het hiernamaals reiken. Je vraagt je af wat daarna nog zal komen.


© Frits van der Waa 2008