de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 12 maart 2009 (pagina K08)
Geloei dat Jericho's muren zou hebben doen instorten
De stad ligt op een onopvallende heuvel, niet aan een belangrijk kruispunt van wegen, zonder belangrijke
grond- of delfstoffen. Toch is er vrijwel geen plek ter wereld waar zo veel strijd gevoerd is, en dat al
duizenden jaren lang: Jeruzalem, de plaats die door drie religies wordt opgeëist als heilig oord en
bedevaartplaats.
Volgens sommige etymologen betekent Jeruzalem 'de stad van de twee vredes' (de hemelse en de wereldse).
Dat is ook de titel van het project dat musicus Jordi Savall vorig jaar instigeerde en waartoe hij musici
uit uiteenlopende landen en tradities bijeenbracht. De onderneming heeft nu zijn materiële neerslag
gekregen in een moeilijk te categoriseren uitgave. Die weegt bijna een kilo en ziet eruit als een klein
formaat koffietafelboek, vol fraaie kleurenillustraties. Maar in voor- en achterkaft zitten twee cd's
verstopt en een ISBN-nummer is nergens te bekennen. Toch geen boek dus.
In aanmerking genomen dat de tekst in acht talen is opgenomen, waaronder het Hebreeuws en het Arabisch,
is het ook minder omvangrijk dan men op het eerste gezicht zou denken. Desondanks is er zelfs op
vierhonderd-door-acht-gedeelde pagina's nog heel veel te lezen. Deze editie biedt in kort bestek een
behoorlijke samenvatting van de enorm rijke, lange en turbulente geschiedenis van de 'Eeuwige Stad.'
Die geschiedenis gaat ver terug. Al in Egyptische geschriften uit 3500 voor Christus komt de naam
Rushalimum voor. En in de Bijbel staat Jeruzalem welhaast voortdurend in het middelpunt. Al in
Genesis 14:18 wordt gesproken van 'Salem' en de naam 'Jeruzalem' valt voor het eerst in Jozua 10:1. De
overlevering wil dat de plaats waar Abraham op bevel van God zijn zoon Isaäk wilde offeren de huidige
Tempelberg is. En Abraham is zowel in het joodse en christelijke als het islamitische geloof een centrale
figuur.
Voor de christenen is natuurlijk doorslaggevend dat Jezus in Jeruzalem gekruisigd werd, terwijl volgens de
Koran de profeet Mohammed door Allah naar Jeruzalem gevoerd werd en daar ten hemel voer. Aanleiding te
over dus voor controverses en religieuze claims. Denk alleen maar aan de Kruistochten, die een periode
van vierhonderd jaar hebben beslagen.
Al die aspecten komen zowel in het boek als op de plaat uitgebreid aan bod. Savall heeft daartoe advies
ingewonnen bij musicologen en schriftgeleerden uit de verschillende tradities. Ter demonstratie van de
macht van de muziek opent de eerste cd met het geloei van shofars (ramshoorns), dat de muren van de stad
Jericho zou hebben doen instorten. Het vervolg is vredelievender en rijk gevuld met lofprijzingen en
lamentaties die zich stilistisch bewegen op de grenslijnen van middeleeuwse, religieuze en wereldmuziek.
Aan het slot komen al die elementen samen in een gezamenlijke slotzang.
Hoe schitterend dat alles ook klinkt, mede dankzij de fantastische stemmen, toch zoek je in dat duimdikke
boekwerk vergeefs naar informatie over wie nu wat zingt en uit welke instrumenten die intrigerende klanken
wel afkomstig mogen zijn. Een beetje slordig – maar als het om de wereldvrede gaat is dat natuurlijk bijzaak.
Jérusalem – La Ville des deux Paix: La Paix céleste et la Paix terrestre.
Al-Darwish/Hespèrion XXI/La Capella Reial de Catalunya/Jordi Savall; 434 pagina's; € 48,-;
AliaVox.
Jordi Savall dirigeert het orkest Le Concert des Nations in werk van Purcell en Bach op
18/3 (Brussel), 21/3 (Groningen), 22/3 (Tilburg), 23/3 (Amsterdam), 24/3 (Eindhoven) en 25/3 (Rotterdam).
In mei treedt hij op met het Nederlands Blazers Ensemble in het programma Danza del viento.
Het Jeruzalem-programma wordt herhaald op 1/2/2010 in Brussel. www.alia-vox.com
© Frits van der Waa 2009
