de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 13 oktober 2009
Poëten en componisten in kloppende koppels
Amsterdam -
'Nieuwe muziek wordt vaak maar één keer uitgevoerd', stelt componist Micha Hamel, 'dus wat mij
betreft moet de retorische laag, de instrumentatie, zo gelikt mogelijk zijn, zodat het in één
keer mooi gevonden kan worden'.
Moet je concessies doen aan je publiek of juist de luisteraar opvoeden? Is een componist een cultureel
ondernemer of een vrij scheppend kunstenaar? Dat zijn de kernvragen in het debat 'Muziek voor Morgen'
tijdens de Nederlandse Muziekdagen. 'Het hele leven bestaat uit compromissen', vindt Hamels collega
Martijn Padding. 'Het aardige van componeren is dat dat daar niet hoeft. Kunst moet autonoom zijn.' Maar,
pareert componist Bob Zimmermann vanuit de zaal: 'Niet begrepen muziek is slecht gemaakte muziek.'
Maar het speelt ook mee, en daar is iedereen het over eens, dat het muziekonderwijs jarenlang is
verwaarloosd. Padding raadt zijn vakgenoten aan met politici te gaan praten: 'Ze willen dat graag, want
ze zien zelf in dat ze er te weinig verstand van hebben.'
Verstaanbaarheid is hoe dan ook een belangrijk gegeven in het programma van de 18de en laatste aflevering
van de ditmaal goed bezochte Muziekdagen, waarin het thema 'Muziek en poëzie' als leidraad fungeert.
Samensteller Micha Hamel heeft toon- en woorddichters aan elkaar gekoppeld, met als resultaat een paar
handen vol nieuwe stukken van uiteenlopende pluimage. Zo presenteert het ensemble Klang een
liederencyclus waarin negen componisten uit diverse landen één tekst van Ilja Leonard Pfeijffer
hebben getoonzet. De resultaten variëren van braaf tot hilarisch, al laten de meesten weinig heel
van Pfeijffers tekst. Bij de Zweed Fabian Svensson blijven alleen de gutturale g-klanken over, terwijl
de Mexicaan Hugo Morales alles op zijn Engels laat uitspreken in zijn hilarische bijdrage
Aushtentatic (ofwel 'achtentachtig').
Woordloos zijn de vijf stukken die meedingen naar twee aanmoedigingsprijzen voor jonge componisten. De
Henriëtte Bosmansprijs gaat naar Vishnu Stokkings, een voornamelijk uit flageolettonen opgebouwd stuk
van Hilary Jeffrey, terwijl Natalia Dominguez Rangel de Tera de Marez Oyensprijs krijgt voor haar bondige
Speech Perceptions. Jonge componisten in Nederland zijn dikwijls buitenlanders, want als het over
de beroepsopleiding gaat, staat de muziekeducatie in Nederland niet slecht bekend.
Ongeacht de kwaliteit van de resultaten blijkt de duovorming tussen poëten en componisten harmonieus.
De gedateerde klankassociaties van Astrid Lampe passen perfect bij de even navelstaarderige
klankveldverkenningen van Peter Adriaansz in Werk #44, en de alle kanten uitvliegende teksten van
Ramsey Nasr leiden in Cadenza van Bob Zimmermann tot een dito stuk.
Strakker in het pak zit Operator, waarin Florian Maier een tekst van Saskia de Jong laat uitbraken
door luidsprekers, terwijl de Radio Kamer Filharmonie doet alsof het een metalband is, die vrijwel
ongemerkt verdampt tot subtiele, ijle klanken.
Bij het Metropole Orkest is ook al sprake van kloppende koppels. Schrijver Allard Schröder en Loek
Dikker vinden elkaar in een 'grande scène dramatique', waarin twee zangeressen zich uitleven te
midden van zwoel gesausde orkestklanken. En zo valt in Morgen ben ik vrij van Maarten Ornstein op
dat hij net als zijn tekstdichter Piet Gerbrandy gevoel voor orde heeft. Het welslagen van Martijn
Paddings even strak georganiseerde als absurdistische Three Reflexions on Previous Thoughts is
evengoed te danken aan sopraan Mijke Sekhuis, die zich een vocale rodeorijdster betoont. Maar de kroon
op dit concert is Altijd hetzelfde, waarin performer Steven de Jong als orerende dichter in
tweeën gezaagd wordt op de ultieme circusmuziek van Willem Breuker.
In het slotconcert klinkt het bijna twintig jaar oude Nader tot U van de destijds in Nederland
wonende Canadees Rodney Sharman: Reve-teksten op kale muziek, indringend voorgedragen door bariton
Matthijs van de Woerd. In het kersverse Spring at Enoshima van Wim Laman daarentegen is de
verstaanbaarheid van de in het Japans gezongen tekst ver te zoeken. Maar de muzikale zeggingskracht
laat dankzij de expressieve zang van Lenneke Ruiten en Lamans kleurrijke orkestrale klankwereld niets
te wensen over.
Nederlandse Muziekdagen gaan op in festival Toonzetters
De Nederlandse Muziekdagen worden sinds 1989 georganiseerd. Het tweedaagse evenement had dikwijls te
kampen met tegenvallende bezoekcijfers, maar omdat het grotendeels op radio werd uitgezonden, had het
toch een behoorlijk bereik. Het festival werd jarenlang steeds door andere gastprogrammeurs samengesteld
– onder wie Han Reiziger, Jan van Vlijmen en Willem Breuker.
Onlangs besloot de NPS het festival 'wegens geldgebrek' niet voort te zetten. De Muziekdagen zullen
vanaf volgend jaar opgaan in het vergelijkbare festival Toonzetters, dat sinds 2008 plaatsvindt in het
Muziekgebouw aan het IJ.
© Frits van der Waa 2009
