de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 9 september 2010
Iannis Xenakis was voorbij mooi en lelijk
Iannis Xenakis: Charisma X. Regie Efi Xirou. Mode.
Componist Iannis Xenakis was een keiharde. Hij ging met een roeibootje de zee op en beklom steile bergen, het liefst bij slecht weer. Hij miste een stuk van zijn gezicht – in 1945 weggeslagen door een granaatscherf. Hij was een balling, ter dood veroordeeld wegens het verzet tegen het Griekse kolonelsregime. Verder was hij niet alleen componist, maar ook architect. Dat alles hoor je terug in zijn muziek.
De documentaire Charisma X is de twaalfde aflevering in de illustere dvd-reeks die het modernemuzieklabel Mode wijdt aan de in 2001 overleden componist. In oude en nieuwe filmbeelden, getuigenissen van tijdgenoten en musici, vaak gefilmd op schitterende locaties, vertelt de film het levensverhaal van een van de grote visionaire kunstenaars van de 20ste eeuw. 'Mooi of lelijk, dat interesseerde hem niet', zegt zijn weduwe Françoise. 'Dat stadium was hij voorbij.' Hij werkte met computers, elektronica, klanksynthese en wiskundige modellen, en streefde tegelijkertijd naar een soort oermuziek – wat het duidelijkst terug te horen is zijn theatrale versie van Aeschylos Oresteia.
En – zo onthult zijn dochter Mâkhe verrassend – hij speelde fluit voor de geiten.
© Frits van der Waa 2010
