de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 18 november 2010
Triomftocht onbekende componist
Venetiaanse Vespers, door de Nederlandse Bachvereniging o.l.v. Jos van Veldhoven. 16 november, Waalse Kerk, Amsterdam. Herh.: Utrecht (18), Kampen (19), Maastricht (20/11). Radio 4: 29/11, 20.00 uur.
Het blijft wat merkwaardig dat de 19de eeuw tientallen werkelijk grote componisten heeft opgeleverd, terwijl dat voor de veel langere periode 1600-1800 nauwelijks het geval lijkt te zijn. Deels heeft dat een simpele reden: de goede componisten waren er wel, maar hun nooit in druk verschenen handschriften liggen nog steeds in bibliotheken te wachten op ontdekking. Zo'n componist is Johann Rosenmüller, die deze week een triomftocht maakt bij de Nederlandse Bachvereniging.
Rosenmüller leefde van circa 1619 tot 1684, en hoorde dus tot de generatie van Bachs grootouders. Hij was organist in de Nikolaikirche in Leipzig, waar ook Bach later werkte. Maar hij kon niet van de koorknapen afblijven, werd in het gevang gezet, ontsnapte, en kwam in Venetië terecht, waar hij werkte in de San Marco en aan dezelfde meisjesschool waar Vivaldi later doceerde. Zijn beste werk ligt vermoedelijk daar, in Italië, en begint nu langzamerhand ontsloten te worden.
Vooralsnog valt er genoeg te beleven aan de vijf psalmen en het Magnificat die de Nederlandse Bachvereniging nu uitvoert met een achtkoppige zangersgroep en een opulent orkestje, waarin de strijkers weerwerk krijgen van een uit trombones en cornetti bestaande blazersgroep.
Op het eerste gehoor is er niets nieuws onder de zon, al is het weelderige muziek, met echo's van Monteverdi en Gabrieli en spoortjes Schütz. Maar geleidelijk aan blijkt de staalkaart toch groter, en bij de derde psalm, Beatus vir, schiet je plots overeind; want daar klinkt zomaar, rondom een priemende gregoriaanse melodie in lange noten, een verbazend meerstemmig stapelwerk met een dwingende architectuur. Rosenmüller blijkt alle kunsten van de barok – zoals fiorituren, tekstschildering, echo's en kleurcontrasten – paraat te hebben, en loopt in zijn fugasmeedkunst ook nog eens vooruit op Händel.
De luisterrijke uitvoering die dirigent Jos van Veldhoven en zijn muzikanten hier leveren, maakt weer eens duidelijk hoe essentieel het is om dergelijke muziek, waaraan een opname nooit volledig recht kan doen, in levende vorm tot klinken te brengen.
© Frits van der Waa 2010
