de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 7 december 2010
Steeds vaker discussie over decibellen
Deskundigen buigen zich in Muziekcentrum Nederland over de vraag: 'Kan het wat zachter?'
Een rij haarcellen, platgeslagen als een korenveld na een hagelbui, dat blijft er in je oor achter bij overmatig discobezoek of als je mp3-speler steeds te hard staat. De foto's die audioloog Jan de Laat vertoont, laten niets aan de verbeelding over.
'Er zijn ruim 10 duizend jongeren met gehoorverlies', meldt hij. 'Jongeren besteden gemiddeld 180 uur per jaar aan discobezoek, na gemiddeld vier jaar heeft de helft last van hyperacusis of tinnitus, overgevoeligheid of oorsuizen.' Kapotte haarcellen herstellen zich namelijk niet. 'Normaal is dat mensen van 70 gemiddeld 35 decibel gehoorverlies hebben. Dan kom je in aanmerking voor een gehoorapparaat. Als je jong schade oploopt, versnel je dat proces.'
Bij Muziekcentrum Nederland staan twee schalen op de koffiebar. De een is gevuld met pepernoten, de ander met oordoppen. In het Muziekcafé buigt een gezelschap van deskundigen zich over de vraag 'Kan het wat zachter?'
Die vraag valt niet makkelijk te beantwoorden. Weliswaar zijn er milieunormen en arbo-maatregelen, om te zorgen dat buren en werknemers geen last hebben van overmatig geluid. Maar, aldus advocate Marieke Coumans, er is geen wetgeving of jurisprudentie die bepaalt hoe het publiek van elektrisch versterkte muziek gevrijwaard moet worden van gehoorschade, en wie daarvoor uiteindelijk aansprakelijk is.
Bij de vraag wie van de aanwezigen denkt zelf gehoorschade te hebben, gaat er een onthutsend aantal handen omhoog – ongeveer een op de vijf. Een van hen schetst hoe lastig zijn leven is geworden door zijn overgevoelige oren: 'Ik ben altijd bang voor geluid'. Hij krijgt applaus – maar wel extra zacht.
Het woord dat in de discussie vaak valt is 'verantwoordelijkheid'. Wat te denken van de geluidstechnicus die vindt dat hij zijn werk niet goed kan doen zonder oordoppen? Of van de discobezoekers die menen dat je voor gek loopt met gele plugjes in je oren? 'Trash en death metal moet niet op 96 dB', stelt Berend Schans, directeur van de Vereniging Nederlandse Poppodia, 'dan is het publiek echt ontevreden.'
Hard geluid geeft een kick. Geluidstechnicus Eelco Grimm: 'Hoge geluidsniveaus zijn in wezen bedreigend. Als je daarvoor niet wegloopt, gaat je lichaam endorfines aanmaken. Dat zijn lichaamseigen pijnstillers, die in feite het effect van een drug hebben. Het is dus op een bepaalde manier lekker. Maar intussen beschadigt het wel je gehoor.'
Veel zalen en disco's hebben intussen een voor iedereen zichtbare dB-meter. Maar het blijft ingewikkeld. Het ultieme schrikbeeld is de technicus die zelf al zulke slechte oren heeft dat hij de muziek alleen maar harder zet. Het komt zelfs in de 'serieuze' muziek voor. 'De componist Steve Reich heeft echt een gehoorprobleem,' weet technicus Jan Panis. 'Die is niet te overtuigen als het geluid volgens hem niet goed is.'
'Bezoekende technici en muzikanten hebben dikwijs hun eigen ideeën', beaamt Kors Eijkelboom van Paradiso. 'En in de contracten staat dat de band het laatste woord heeft over het geluid. Soms moeten onze huistechnici over grote psychologische vaardigheden beschikken om dat in juiste banen te leiden. Dat lukt niet altijd. Zalen zitten ten opzichte van elkaar in een concurrentiepositie. Als de musicus het niet naar zijn zin heeft, komt hij niet meer terug.'
Eigenlijk vinden de mannen van de poppodia dat ze het nog zo kwaad niet doen. 'De afgelopen 5 à 10 jaar is het bewustzijn erg veranderd, ook bij het publiek', vindt Eijkelboom. En intussen hebben de meeste geluidstechnici een gedegen opleiding genoten. Dus verder is het een kwestie van heropvoeding, voorlichting en bewustwording, ook bij de musici zelf. Panis: 'Het misverstand schuilt in het idee dat het geen kloten zou hebben als het niet snoeihard is.'
© Frits van der Waa 2010
