de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 23 april 2012
Viervoudig muziekgenot
Bach x 4. Amsterdam Baroque Orchestra o.l.v. Ton Koopman. 20 april, Paleiskerk, Den Haag. Herh.: Breda (23), Utrecht (24), Amsterdam (25/4).
Het is een imposant gezicht: vier klavecimbels op een rij, als een soort vierdubbelloopsgeschut op de toehoorders gericht. Het geluid dat eruit komt is even bijzonder: op de slechtste momenten klinkt het alsof iemand een emmer paperclips uitgiet over een blikken plaat, maar een groot deel van de tijd is het een weergaloze belevenis, een ruisende, sonore klankmassa vol prangende akkoorden en ragfijne omspelingen.
Die zeldzame traktatie schotelt Ton Koopman zijn publiek deze week voor, samen met zijn eega Tiny Mathot, twee jongere klavecinisten en vijf strijkers uit het Amsterdam Baroque Orchestra. Het programma heet Bach x 4, en omvat vier concerten van Bach voor twee en drie klavecimbels, plus twee voor vier klavecimbels bewerkte vioolconcerten van Vivaldi. De ene bewerking is gemaakt door Bach, de andere door Koopman.
Toch is het genoegen niet aldoor onverdeeld. Klavecimbels zijn in feite tokkelinstrumenten. De aanzet van de toon is fel, maar het vervolg is relatief zwak. Hoewel het orkestje minimaal bezet is, is de klank van de strijkers te fors en drukt die van de toetsinstrumenten menigmaal weg – wat ook te maken kan hebben met de rechte, gepleisterde achterwand van de Haagse Paleiskerk, direct achter de musici. Verder ware het te wensen dat de klavecinisten iets meer doorkneed waren in de verfoeide ouderwetse, maar ritmisch correcte 'naaimachine'-stijl. Te dikwijls gaan hele passages ten onder in onprecies gewriemel.
Maar als het spel gelijk en in balans is, leidt dat tot euforische ervaringen. Dat gebeurt paradoxaal genoeg vooral in de dunner bezette delen. Zo is het langzame deel uit het concert BWV 1060 (voor 'slechts' twee klavecimbels) een lust voor het oor, dankzij de getokkelde orkestbegeleiding, die de beide klavecinistes alle ruimte laat voor ritmische souplesse en smaakvolle versieringen. En op dat fantastische Bach/Vivaldiconcert is blijkbaar hard gewerkt, want daar laten de vier solisten de vonken vanaf sproeien: repeterende motieven als kwetterende vogeltjes, briljante ketens van tertsen, veelhandige trillers en leuke vraag- en antwoordspelletjes met de strijkers maken dit tot muziekgenot van de eerste orde.
© Frits van der Waa 2012
