de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 9 juni 2012
Gedateerd gedachtegoed
Joan La Barbara: The Extended Voice. 7 juni, Bimhuis, Amsterdam.
De klassieke manier van zingen is een erg eenzijdige manier om je stem te gebruiken. Die gedachte werd in de jaren zestig geëxploreerd en leidde tot iets wat sindsdien bekend staat als extended vocal technique – onorthodox stemgebruik, om het maar even vrij te vertalen.
Een van de grote stemkunstenaars uit die tijd, Joan La Barbara, stond donderdag op het podium van het Bimhuis, op uitnodiging van het Holland Festival. La Barbara, geboren in 1947, heeft samengewerkt met befaamde Amerikaanse componisten als John Cage, Steve Reich en Philip Glass, maar manifesteerde zich hier vooral als schepper van eigen werk. Dat werk berust voor een niet onbelangrijk deel op improvisatie, dus de locatie van het optreden was toepasselijk.
De zangeres doet het allemaal in haar eentje, geholpen door een microfoon. In sommige stukken loopt er een band met vooraf ingezongen en gespeelde geluiden mee. Al meteen in haar openingsnummer, Solitary Journey, exposeerde de zangeres een hele staalkaart aan bijzondere vocale verrichtingen, waarbij ze de lucht niet alleen met haar stembanden, maar ook met een continu in de weer zijnde linkerhand leek te willen boetseren. Haar arsenaal omvat onder meer jodelen, nasaliseren, boventoonzang, wonderlijke borrelgeluiden, het laten omslaan van de stem naar een onderoctaaf, en diverse varianten van spreken, neuriën en hoorbaar ademen.
Geestig was Conversations, waarin La Barbara razendsnel, en met bijbehorende sprekende gelaatsuitdrukkingen een soort vocaal rollenspel ten beste gaf, in verschillende fantasietalen. De karikaturale stemmetjes hadden niet misstaan in een tekenfilm. Circular Song, een soort etude, bestaand uit beurtelings in- en uitademend gezongen glissando's, is voornamelijk taai.
Als hommage aan John Cage bracht La Barbara diens Eight Whiskus en een driestemmige versie van Music for. Een fraai extraatje was Only van Morton Feldman – een bijna simplistisch liedje, met een paar noten die het boven de naïviteit uit tillen.
La Barbara staat voor wat ze doet, en is nog even vitaal als dertig jaar geleden, maar haar muzikale ideeëngoed is niet wezenlijk veranderd en doet intussen behoorlijk gedateerd aan. Dat werd onontkoombaar in Gatekeeper, een work in progress van ruim een half uur, waarin al het voorgaande met behulp van de band wordt opgestapeld tot een traag evoluerend, wat soepig klankdecor van vocale windvlagen, vogelachtige geluiden en zoemend interfererende boventonen, waar La Barbara nog een levend schepje bovenop doet. Dat dit stuk zo nodig betiteld moet worden als 'opera' maakt het nog pretentieuzer dan het al is.
© Frits van der Waa 2012
