de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 4 juli 2012
Monument voor Diepenbrock
Alphons Diepenbrock Anniversary Edition. Etcetera (8 cd's + dvd).
Op het gebied van de muziek telt Nederland niet zo heel veel grote geesten, maar dat Alphons Diepenbrock tot dat selecte gezelschap behoort, lijdt geen twijfel. Dat wil niet zeggen dat zijn werk dikwijls wordt uitgevoerd. Zo verbazingwekkend is dat niet, want het is muziek die hoge eisen stelt aan de musici, en vaak ook aan de luisteraar, met zijn veelstemmige texturen en zijn bespiegelende, hymnische karakter.
Juist omdat Diepenbrocks muziek slechts sporadisch op het concertpodium te horen is, is de Anniversary Edition die Etcetera naar aanleiding van de 150ste geboortedag van de componist heeft uitgebracht van grote betekenis. De acht cd's tellende verzameling omvat niet Diepenbrocks complete oeuvre, maar het scheelt niet veel. De opnamen van de Missa in die festo – tevens op de bijgevoegde dvd – zijn nieuw. Voor de overige is geput uit eerdere plaatopnamen en de archieven van de omroep. De oudste opname (van het Te Deum onder Eduard van Beinum) stamt uit 1956 (wat overigens niet in het boekje staat), en dat is enigszins te horen. Ook de cd met a-cappellakoorwerken bevat veel live-opnamen, die nogal wisselend van kwaliteit zijn. Daarentegen klinken de opnamen die de KRO in 1963 maakte van een aantal georkestreerde liederen opmerkelijk fris. Het overgrote deel van het materiaal stamt uit de jaren negentig.
Diepenbrock, die klassieke talen gestudeerd had en als componist autodidact was, heeft vrijwel geen muziek geschreven die niet op een tekst is gebaseerd. Orkestwerken met stem, liederen en gewijde muziek maken het leeuwendeel van zijn oeuvre uit. Dat wil allerminst zeggen dat de instrumentale begeleiding ondergeschikt is. Diepenbrock was aanvankelijk beïnvloed door de Duitse muziek, Wagner voorop, maar ook tijdgenoten als Mahler en Debussy verschijnen in de coulissen, zonder dat Diepenbrocks eigen, kenmerkende toon erbij inboet.
Een van zijn fraaiste werken is Im grossen Schweigen, hier in een topuitvoering uit 1990 door het Residentie Orkest en Robert Holl onder Hans Vonk. Vreemd overigens dat dit orkest, dat destijds zo veel heeft gedaan voor Diepenbrock, de componist in zijn jubileumjaar geen enkele keer op het programma heeft gezet. Hoe prachtig zo'n cd-box ook is, een levende uitvoering in een echte zaal klinkt altijd beter.
Nederlandse Liederen. Elisabeth von Magnus en Jacob Bogaart. Nederlands Muziek Instituut.
Dat Alphons Diepenbrock een eminent liederencomponist was, wisten we, maar de vier andere toondichters die mezzosopraan Elisabeth von Magnus en Jacob Bogaart op dit schijfje hebben bijeengebracht waren, hoe onbekend ook, bepaald geen tweederangsfiguren. Ze zijn allemaal geboren omstreeks 1875 en horen vrijwel tot dezelfde generatie. Stilistisch is het een bont gezelschap. Bertha Frensel Wegener-Koopman was nog degelijk Duits georiënteerd, in het werk van Bernard Wagenaar en Louis Victor Saar, die beiden naar de VS emigreerden, klinken Angelsaksische invloeden door. En de liederen van Anny Mesritz-Van Velthuysen, geboren in 1887, vertonen niet alleen Franse, maar zelfs verrassend moderne trekken. Er zijn warmere stemmen denkbaar dan die van Von Magnus, maar het pleidooi dat zij en de sensitief spelende Bogaart voor deze muziek houden, is niettemin alleszins overtuigend.
Bach-Böhm. Music for Weddings. Clematis olv García Alarcón. Ricercar.
In de muziek die het Belgische barokensemble Clematis op zijn jongste cd bijeen heeft gebracht regeert de liefde. Naast de cantate BWV 196 van Johann Sebastian Bach staan twee hoogliedcomposities van Johann Christoph Bach (een verre oom van J.S.) en Georg Böhm waar de overgave aan de teerbeminde vanaf spat. (De Nederlandse Bachvereniging bracht deze beide topstukken vijf jaar terug ook al eens bijeen in een programma.) De door Clematis aangetrokken countertenoren komen niet erg overtuigend uit de verf, maar vooral sopraan Mariana Flores streelt het oor in velerlei schakeringen. De toegift is een Quodlibet waarin de jonge J.S. Bach een tekst toonzet die bedacht moet zijn door een vroeg-18de-eeuwse evenknie van Monty Python. Tussen de leut en de ongetwijfeld scabreuze double-entendres duikt telkens het woord Backtrog (deegbak) op. Voor ons onbegrijpelijk, maar bij Bachs familiefeestje zal vast iedereen dubbel hebben gelegen. En dat hoor je nog steeds.
© Frits van der Waa 2012
