de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 3 september 2012
Onorthodox in oude muziek
Festival Oude Muziek Utrecht. Div. locaties, 31/8 en 1/9.
Jezus heeft een glanzende galm in zijn stem, als een akoestisch aureool, de bijbelcitaten krijgen er via een frequentiedeler een octaaf bij, en als Judas zingt hoor je de zilverlingen meerammelen. Onder de titel De Zaak Jezus hebben Compagnie Bischoff en componist Wouter Snoei de Matthäus Passion van Heinrich Schütz voorzien van een subtiel actueel klankdecor. Dat is doenlijk én zinvol omdat het overgrote deel van Schütz' werk eenstemmig is, zonder enige begeleiding.
In de regie van Jan Van den Bossche, oud-directeur van het Festival Oude Muziek, oogt Schütz' passieverhaal als een rechtszitting, met in toga gestoken zangers, die frummelen met papieren en af en toe haperend of half sprekend zingen. In vroeger tijden was zo'n onorthodoxe bewerking er nooit in gekomen bij het Festival, maar de preciezen zijn opgevolgd door de rekkelijken, en dat komt de rijkdom van het festival ten goede, zeker in dit geval. Bovendien klinkt er ook Schütz zoals het hoort: in de Pieterskerk geven de twaalf zangers van Vox Luminis een indringende vertolking ten beste van diens allesbehalve eenstemmige Musikalische Exequien.
Net als Vox Luminis maakt het Gesualdo Consort knap gebruik van de ruimte om de verschillende lagen in de muziek te accentueren. Met hun programma laten ze horen dat Sweelinck terecht geldt als de grootste Nederlandse barokcomponist, al reikt een zesstemmig madrigaal van zijn tijdgenoot Cornelis Verdonck, O vita, vita no ma vivo affanno tot vergelijkbare hoogten.
Niet alles is even meeslepend in dit festival. Zo maakt het Ricercar Consort goed hoorbaar waarom de viola da gamba het heeft afgelegd tegen strijkersneefjes als de viool en de cello: de ruisende klanken, hoe fraai ook, missen het scherpe randje dat nodig is om overeind te blijven in de ruimhartig galmende Domkerk. Aan de muziek van componisten als Matthias Weckmann en David Pohle zit ook niet veel beet. Dat wordt opeens hoorbaar als het ensemble een fascinerende solo-aria van Johann Christoph Bach (een verre oom van J.S.) aanheft, die met zijn breed uitgemeten gambaklanken veel minder last heeft van de akoestiek.
Een van de grote trekpleisters van het festival is een uitvoering van Bachs Matthäus Passion door de Akademie für Alte Musik Berlin en het RIAS Kammerchor onder René Jacobs. Met in totaal 36 zangers is het dubbelkorige werk ruim bezet. Een fraaie opstelling, met het kleinere gezelschap op een verhoogd zijpodium, zorgt voor mooie stereo-effecten.
Maar ondanks originele accenten, zoals het vervangen van de gamba in de aria Komm Süßes Kreuz door een theorbe (een soort luit), levert de uitvoering niet de gehoopte revelaties op. Jacobs' keus voor hoge tempi leidt zelfs tot slordigheden. Maar bij een werk dat elk jaar zo uitvoerig wordt geëtaleerd door de meest gerenommeerde muziekgezelschappen en dirigenten ligt de lat ook wel erg hoog.
© Frits van der Waa 2012
