de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 30 oktober 2012
Week lang draait alles om de cello
'Je hebt een prachtig vibrato, maar het is wel steeds hetzelfde', zegt de Noorse cellist Truls Mørk tegen een van de deelnemers aan zijn cellomasterclass. 'En breng meer vrijheid, meer opwinding in je streek. Adem meer met de strijkstok.'
Mørk is een van de 35 topcellisten die deze week acte de présence geven bij de vierde editie van de Amsterdamse Cellobiënnale. Het aantal deelnemers zal al gauw het tienvoudige bedragen, want behalve de aanstormende talenten die deelnemen aan de masterclasses en het Nationaal Cello Concours zijn er ook nog de 140 leden van het Mega Kinder Cello Orkest, die een stuk van Martin Fondse uitvoeren. Fondse leidt zijn musici door de noten met behulp van gekleurde bordjes met nummers, die hij beurtelings opsteekt. De grote zaal van het Muziekgebouw zit bomvol ouders, zusjes en broertjes.
'Van alle instrumenten lijkt de cello het meest op de menselijke stem', zegt artist in residence Tan Dun tijdens de opening. 'Het is net een bariton. Een ander instrument lijkt op de sopraan. Dat is de erhu, de tweesnarige Chinese viool.' Die twee heeft hij bij elkaar gezet: het Cello8ctet Amsterdam levert al kloppend en zoemend een opzwepende achtergrond voor de fabelachtige erhuspeelster Tan Wei, die donderdag opnieuw te horen is in Tans Crouching Tiger Concerto.
Alle muziek van Tan heeft zijn wortels in de cultuur van zijn vaderland, maar voor The Map, een groot stuk voor cello, orkest en video uit 2003, geldt dat van begin tot eind. Hierin brengt Tan een eerbetoon aan zijn geboortestreek Hunan. De klanken uit de video-opnames, die reiken van ketsende keitjes en aangeblazen bladeren tot de altijd verbazingwekkende klanken van de sho, het Chinese mondorgel, vermengt hij op geraffineerde wijze met imitaties in het orkest. Cellist Anssi Karttunen voegt zich daarbij met een solopartij vol inflecties en glijtonen, die rechtstreeks afkomstig zijn uit de Chinese manier van zingen. The Map, zowel een ear- als een eyeopener.
In Four Secret Roads of Marco Polo toont Tan de synthese tusen zijn traditie en het westerse componeren. De twaalf celli die hier een centrale positie innemen, krijgen gelegenheid tot solistisch schitteren, maar raken als het Nederlands Philharmonisch Orkest goed op dreef is wel een beetje ondergesneeuwd.
Het stuk wordt voorafgegaan door het korte Pezzo Capriccioso van Tsjaikovski, waarin de Deense cellist Andreas Brantelid de vonken eraf laat vliegen, en gevolgd door Sjostakovitsj' Eerste celloconcert. Hier levert Mørk een indringende topprestatie, waarbij hij in zijn spel en voordracht bij vlagen doen denken aan Mstislav Rostropovitsj, voor wie het stuk oorspronkelijk is geschreven. Dat hij net zo weinig haar op zijn hoofd heeft als zijn grote voorganger, versterkt die indruk.
Dat de cello niet alleen klassiek kan kwelen, is de avond daarna te horen in het Bimhuis. De improvisaties van Vincent Courtois en Jérôme Pernoo klinken in eerste aanleg vooral jazzy, maar de timbres die ze uit hun cello's halen, hebben bij tijd en wijle de power van een elektrische gitaar.
De Cellobiënnale heeft deze hele week nog van dit soort verrassingen in petto, met premières van Julia Wolfe, Alexander Raskatov, het vaste onderdeel Bach & Breakfast, de finale van het tweejaarlijke celloconcours en tal van andere activiteiten.
Amsterdamse Cellobiënnale, Muziekgebouw, Amsterdam. T/m 3/11. amsterdamsecellobiennale.nl
© Frits van der Waa 2012
