de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 26 augustus 2015
De ontbrekende schakel tussen Cavalli en Händel
Steffani: Niobe regina di Tebe. Boston Early Music Festival olv Paul O'Dette en Stephen Stubbs. Erato (3 cd's).
Vroeger kwam er in de operageschiedenis na grondlegger Monteverdi een hele poos niets, zo'n beetje tot aan Händel. Vervolgens werden de opera's van Monteverdi-erfgenaam Cavalli ontdekt. En nu hebben Paul O'Dette en Stephen Stubbs dan de ontbrekende schakel tussen Cavalli en Händel blootgelegd: Agostino Steffani (1654-1726), een kosmopolitische geestelijke die een handvol opera's schreef, waaronder Niobe, regina di Tebe uit 1688. Het werk werd in 2011 bij het Bostonse oudemuziekfestival wakker gekust en is nu op cd aan de wereld geopenbaard.
Want een openbaring is het, en dat is zeker niet alleen te danken aan de topbezetting, met counter Philippe Jaroussky en Karina Gauvin in de hoofdrollen, maar vooral aan de kwaliteit van Steffani's muziek. Niobe heeft al wel de vaste afwisseling van aria's en recitatieven die latere opera's soms zo looiig maakt, maar de recitatieven zijn zwierig en gevarieerd, terwijl de aria's meestal niet overmatig lang zijn en nog rijker geschakeerd. Steffani's orkestraal palet kent al vele tinten; in deze uitvoering krijgt het nog een specifiek kleurtje door de keus voor continuo-instrumenten als harp, barokgitaar en theorbe.
De oorspronkelijke castraatpartijen worden allemaal gezongen door counters, maar er zijn voldoende lage partijen om het geheel afwisselend te houden. De aria's zijn bespiegelend, geestig, hartstochtelijk en soms ongelooflijk virtuoos.
Het klassieke gegeven van Niobe die om haar hoogmoed werd gestraft door de goden en van verdriet in steen veranderde, wordt pas in de laatste akte uitgewerkt. Daaraan vooraf gaat een verhaal vol toverkunsten, dat bij de première in München, maar ook vier jaar terug in Boston, veel visueel spektakel moet hebben opgeleverd.
Gombert: motetten. Beauty Farm. FB (2 cd's).
In weerwil van de naam is het Beauty Farm een Oostenrijks ensemble. De zes excellente herenzangers, gepokt en gemazeld in de oude muziek, hebben een dubbel-cd gewijd aan de motetten van de renaissancecomponist Nicolas Gombert, die aan het begin van de 16de eeuw werkte aan het hof van Karel V.
Het is schitterende maar complexe muziek, merendeels vijf- of zesstemmig, met verknoopt contrapunt en veelal donkere texturen. Tonen met en zonder voortekens die op elkaar botsen, veroorzaken extra spanning. De perfecte intonatie van de zangers geeft de muziek een resonerende gloed.
Ja, het is wat veel, twee uur Gombert, maar zo vaak hoor je zijn muziek niet, dus dat is een luxeprobleem.
© Frits van der Waa 2015
