de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 7 april 2017
Een werk zonder weerga
De Materie, van Louis Andriessen, door Asko|Schönberg + Ensemble Academie o.l.v. Reinbert de Leeuw. 5/4, Muziekgebouw, Amsterdam. Herh: Den Haag, 8/4.
In het grote en veelzijdige oeuvre van Louis Andriessen is De Materie nog altijd het grootste en in veel opzichten veelzijdigste werk. Met een lengte van een kleine twee uur bevindt het zich op verschillende kruispunten: tussen symfonie en muziektheater, tussen ratio en emotie en tussen verschillende tijdsgewrichten. Het is geschreven voor een bovenmaats ensemble, en versterkte stemmen van een koor, sprekers en solisten. Het is wereldwijd uitgevoerd, maar in Nederland is het sinds de allereerste scenische opvoering in 1989 nog maar enkele malen in de concertzaal te horen geweest.
Woensdag fungeerde het stuk dan als opening van het World Minimal Music Festival in Amsterdam – ook al is het eerder maximaal en monumentaal dan 'minimaal'. Het podium was net groot genoeg voor Asko|Schönberg, een groot aantal musici van het Haags Koninklijk Conservatorium en de vocalisten. Ondanks de voortreffelijke geluidsregie was de zaal van het Muziekgebouw bijna te klein voor de enorme klankmassa's van het eerste en derde deel.
In dat eerste deel weerde tenor Georgi Sztojanov zich als de Nederlandse fysicus Gorlaeus, te midden van het mokerende orkestgeweld. Een enorm contrast met de versobering die intreedt in het tweede deel, Hadewych, met een prachtige solopartij van Kristina Bitenc. Toch is ook dit steeds serener wordende deel bijna even veellagig als de overige drie. In het burleske deel drie De Stijl en het opnieuw verstilde slotdeel hoor je bovendien waar die monsterbezetting toe dient: zowel voor het opbouwen van zinderende klanken als voor het aanbrengen van kleurverschillen tussen die lagen. Na dertig jaar is De Materie nog steeds een werk zonder weerga.
© Frits van der Waa 2017
