de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 24 april 2017
Veel herkauwen in 'belangrijkste' stuk 21ste eeuw
20 jaar Insomnio; met Insomnio o.l.v. Ulrich Pöhl, Rosa Ensemble e.a.
21/4, TivoliVredenburg, Utrecht
'Wat is het belangrijkste muziekstuk dat de 21ste eeuw tot nu toe heeft voortgebracht?', luidde de vraag die een Italiaanse muziekjournalist vorig jaar voorlegde aan een internationaal, zij het vooral Europees gezelschap van muziekcritici, organisatoren en andere experts. De uitkomst was verrassend: bijna een kwart van de ondervraagden koos voor het ensemblewerk In Vain van de hier vrijwel onbekende Oostenrijkse componist Georg Friedrich Haas (63).
Zo'n stuk wil je wel eens meemaken. Gelukkig kwam het vrijdag tot klinken in het Utrechtse marathonconcert waarmee het ensemble Insomnio zijn twintigjarig bestaan vierde. In Vain, door Insomnio al eerder uitgevoerd, stamt uit het jaar 2000 en is geschreven als reactie op de opkomst van populistisch rechts in Oostenrijk. Het werk duurt een uur en heeft als bijzonderheid dat de zaal tijdens de uitvoering tweemaal wordt verduisterd, zodat de musici uit het hoofd moeten spelen.
Voor zo'n geroemd stuk viel het wat tegen. Haas bedient zich voornamelijk van klanken die zo op elkaar gestapeld zijn dat er nieuwe timbres ontstaan. Dat leidt hier en daar tot fascinerende, bijna elektronische klanken, maar klinkt ook vaak experimenteel, in de zin van 'niet helemaal gelukt'. En hoe complex de toonspectra ook zijn, van gelaagdheid is eigenlijk geen sprake, wel van veel herkauwen.
Voor een heel uur is dat niet genoeg. Maar het stond het welslagen van de feestelijke avond, met onder meer een curieuze hoorspelbijdrage van het ensemble Rosa en een rake uitvoering-met-tekenfilm van Stravinsky's Histoire du soldat, allerminst in de weg.
© Frits van der Waa 2017
