de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 13 december 2017
(alleen verschenen op de website)
Kampioen van de basklarinet
Harry Sparnaay (1944-2017)
Op 10 april 1972 blies Harry Sparnaay zichzelf de muziekgeschiedenis in, door in de Rotterdamse Doelen de eerste prijs te behalen in het Gaudeamus Vertolkersconcours. Hij zette daarmee niet alleen zichzelf, maar ook zijn instrument, de basklarinet, op de kaart. Een van de stukken die hij toen speelde was Atem van Mauricio Kagel, waarbij de muzikant op het laatst voor dood op het podium ligt. Maar nu heeft Sparnaay echt de laatste adem uitgeblazen. Hij is overleden, 73 jaar oud.
Sparnaay begon als tenorsaxofonist, maar stapte over op klarinet toen hij naar het conservatorium ging. 'Mijn leraar Ru Otto kwam op een dag met een grote kist, en daar zat een basklarinet in,' vertelde hij in een interview met Aad van Nieuwkerk. 'Ik speelde drie of vier noten en toen zei ik: "Dit is het instrument waarop ik wil spelen." Mijn examens heb ik afgemaakt, maar daarna heb de klarinet opgeborgen en me voorgenomen die nooit meer tevoorschijn te halen.'
Een basklarinet, zo benadrukte hij, is geen lage klarinet. Het is een instrument met grootse mogelijkheden, want het heeft een bereik van vijf octaven. Daarnaast zijn er allerlei speciale klanken mogelijk, zoals multiphonics en het knallende slap-tongue-effect. Het enige probleem was dat er destijds nauwelijks muziek voor bestond. Daar maakte Sparnaay een eind aan door in de loop van zijn ruim veertigjarige carrière voortdurend componisten uit te nodigen om werk voor hem te schrijven. En dat waren niet de geringsten: Luciano Berio, Franco Donatoni, Morton Feldman, Ton de Leeuw, Theo Loevendie, Iannis Xenakis, allemaal gingen ze enthousiast aan de slag. Dat resulteerde in totaal in meer dan 650 stukken voor basklarinet, al dan niet in combinatie met andere instrumenten.
Sparnaay speelde met praktisch alle belangrijke Nederlandse orkesten en ensembles, voorop het Asko Ensemble, maar ook met tal van buitenlandse gezelschappen. Met pianist Polo de Haas vormde hij het duo Fusion Moderne. Vanaf 1982 maakte hij met fluitist Harrie Starreveld en pianist René Eckhardt furore als Het Trio. Zijn solo-cd Ladder of Escape, in 1986 verschenen bij Attacca en onlangs opnieuw uitgebracht, was het begin van een hele reeks waarin musici de uiterste grenzen van hun instrument opzochten.
Sparnaay gaf les aan de conservatoria van Amsterdam en Utrecht, waar hij tientallen basklarinettisten opleidde. In 2006 verhuisde hij naar Spanje, en was daardoor in Nederland niet vaak meer op de podia te zien. Daar schreef hij een door vakgenoten veelgeprezen boek, The bass clarinet: a personal history. Drie jaar terug werd hij bij zijn zeventigste verjaardag geëerd met een over drie steden verspreid Basklarinet Festijn, inmiddels een elke twee jaar terugkerend evenement. Harry Sparnaay is niet meer, maar zijn nalatenschap zal nog lang doorklinken.
© Frits van der Waa 2017
