de Volkskrant, Kunst & Cultuur, 19 april 2021
Holland Baroque brengt Bachs orgelpijpen aan het dansen
Bachs Königin, door Holland Baroque. 16 april, De Vereeniging, Nijmegen.
Volgens de Bach Werke Verzeichnis, de grote catalogus van Bach-composities, die meer dan de 1100 titels bevat, heeft Johann Sebastian Bach ruim 250 orgelwerken geschreven. Hoewel enkele daarvan heel bekend zijn, mogen we toch wel stellen dat dit deel van zijn oeuvre relatief ondergewaardeerd is. Dat komt doordat het orgel muzikaal-sociologisch gezien een buitenbeentje is: de mooiste orgels staan niet in concertzalen, maar in kerken, en die hebben sinds een halve eeuw te kampen met een stevige leegloop. Het orgel, en daarmee ook de orgelmuziek, heeft zogezegd een imagoprobleem.
Holland Baroque doet er wat aan. Onder het motto Bachs Königin brengt het ensemble een greep uit de orgelmuziek van de grote componist in orkestbewerking. Het programma, dat vrijdag per livestream werd gepresenteerd vanuit de Nijmeegse Vereeniging, is nog tot donderdag te zien op YouTube.
Bij deze bewerkingen, gemaakt door Judith en Tineke Steenbrink, de viool en klavecimbel spelende tweeling die de drijvende kracht achter Holland Baroque vormt, rijst natuurlijk de vraag in hoeverre de vertaalslag gelukt is. Niet totaal natuurlijk: de overweldigende majesteit, de rijke kleurcontrasten en niet te vergeten de weidsheid van een kerkgalm zijn eigenlijk volkomen verdwenen, en dat is een stevig gemis. Het klinkt gewoon als orkestmuziek.
Maar meer mag je als luisteraar eigenlijk ook niet vragen. Want Bachs noten blijven onovertroffen, in welke vorm dan ook. De bewerkers hebben bovendien met grote kennis van zaken het weefsel van de muziek uitgebreid met tussenstemmen en aangepast aan de noden van de concertpraktijk in de barok, waarbij uit het complete orkest van tijd tot tijd een of meer solisten naar voren treden.
En er is winst. Want het orgel mag dan de koningin der instrumenten zijn, met zijn vele stemmen en registers, maar binnen zo'n register blijven de klank en de dynamiek van de toon altijd gelijk. De musici van Holland Baroque daarentegen brengen met hun zwierige en soepele voordracht Bachs orgelpijpen aan het dansen. Passages voor rietblazers en een onderdeel voor twee klavecimbels zorgen voor de nodige afwisseling.
Ook is de selectie binnen dit korte bestek best representatief voor Bachs orgeloeuvre. Naast twee triosonates en een concerto staan een koraalbewerking en het wonderlijk repetitieve koraalvoorspel In dir ist Freude, gevolgd door een swingende fuga, en als finale een ietwat besnoeide versie van de grote passacaglia BWV 582, waarvan de grandeur desondanks onverkort overkomt.
© Frits van der Waa 2021
